Hàm Tân - buổi đầu chia tách

BT- Lúc “trà dư tửu hậu”, tôi thường kể cho những đồng nghiệp trẻ nghe về quá trình hình thành mảnh đất, tính cách con người Hàm Tân, về khó khăn của buổi đầu chia tách địa giới hành chính. Và lúc nào cũng thế, câu chuyện đều mở đầu bằng cụm từ “mới đó mà đã mấy năm chia tách…”, chỉ khác  lúc đầu là “1 năm”, “5 năm”, câu chuyện “10 năm” kể  chưa xa lắm, vậy mà bây giờ thấm thoắt đã “15 năm”… Có những việc theo năm tháng, lớp bụi thời gian đã phủ mờ lên ký ức. Nhưng với tôi, buổi đầu chia tách địa giới hành chính là ngoại lệ, khi những cơn gió chớm đông tràn về, lòng tôi lại dâng lên bao cảm xúc.

Hàm Tân tại thời điểm đầu năm 2005 đất rộng, người đông, tổng diện tích tự nhiên 80.000 ha, với dân số hơn 200.000 người, trung tâm huyện lỵ đặt tại xã Tân An (nay là phường Tân An, thị xã La Gi). Thực hiện Nghị định 114/2005/NĐ-CP, ngày 5/9/2005 của Chính phủ về việc thành lập thị xã La Gi trên cơ sở điều chỉnh địa giới huyện Hàm Tân (Nghị định 114), Hàm Tân còn lại 72.000 ha và dân số hơn 70.000 người.

Những người ở xa, hoặc nghiên cứu trên văn bản thì không khỏi băn khoăn. Thứ nhất, vì sao Nghị định 114 ban hành tháng 9, mà các hoạt động kỷ niệm lại được tổ chức vào tháng 12. Bởi vì sau một thời gian chuẩn bị, ngày 1/12/2005, UBND tỉnh Bình Thuận tổ chức lễ công bố Nghị định 114. Theo đó, hệ thống chính trị của 2 đơn vị hành chính mới bắt đầu hoạt động từ thời điểm này. Và đây cũng là ngày huyện Hàm Tân xem như ngày thành lập địa phương mình.

Ban Chấp hành Đảng bộ huyện Hàm Tân (lâm thời) tại Lễ công bố quyết định thành lập thị xã La Gi và huyện Hàm Tân (mới)

Băn khoăn thứ hai, Nghị định 114 ghi rõ là “thành lập thị xã La Gi”, còn với Hàm Tân là “điều chỉnh địa giới”. Tuy nhiên trong phát biểu và cả trong cách viết, người ta lại hay sử dụng từ “thành lập” để đề cập về Hàm Tân (mới). Có điều này, bởi vì Hàm Tân là huyện cũ, trước thời điểm chia tách đã có hơn 80 năm hình thành và phát triển, vùng phát triển nhất của huyện tập trung quanh khu vực trung tâm huyện lỵ. Khi thực hiện Nghị định 114, vùng đất trù phú ấy thuộc thị xã La Gi. Trên vùng đất Hàm Tân (mới), phần lớn các xã, thị trấn đời sống nhân dân còn khó khăn (thuộc Chương trình 135, 134 và xã bãi ngang), trụ sở làm việc của đơn vị hành chính cấp huyện chưa được đầu tư xây dựng. Nhiều việc phải làm mới từ đầu, nên trong suy nghĩ và thực tế, Hàm Tân là huyện mới thành lập, mặc dù vẫn đất cũ, tên gọi cũ.

Tôi vẫn nhớ ngày đầu tiên chia tách địa giới. Buổi lễ công bố Nghị định 114 của Chính phủ có tiêu đề “Lễ công bố thành lập thị xã La Gi và huyện Hàm Tân (mới)”, được tổ chức ở Nhà thi đấu La Gi hiện nay, số lượng đại biểu không nhiều lắm. Trước giờ khai mạc, có người đàn ông trung niên, dáng cao cao, đi một vòng quanh hội trường bắt tay từng người. Những đại biểu ngồi ở hàng ghế phía sau lại hỏi nhau “ai vậy?”, nhưng chưa có câu trả lời. Bởi vì trong số cán bộ huyện cũ không có người này. Sau bài phát biểu của Bí thư Tỉnh ủy, của Bí thư thị xã La Gi, đến phần phát biểu của lãnh đạo huyện Hàm Tân, mọi người vô cùng ngạc nhiên khi thấy người đàn ông đã đến bắt tay mình khi nãy tiến về phía khán đài. Lúc đó mới biết, ông là Nguyễn Công Sanh - Bí thư  Huyện ủy Hàm Tân.

Các cơ quan của huyện chỉ có duy  nhất 1 người khi ấy rất nhiều. Có cơ quan chưa thành lập như Đài Truyền thanh - Truyền hình huyện. Việc hoàn chỉnh bộ máy cũng cần có thời gian, nhưng công việc thì không chờ đợi. Một số cơ quan hoạt động mang tính đặc thù thì trụ sở vẫn đặt tại thị xã La Gi, như Kho bạc Nhà nước, nên giao dịch khá bất tiện, đôi khi để đem được đồng tiền về hoạt động, thủ quỹ và cả kế toán, thủ trưởng đều phải đến Kho bạc Nhà nước.

Ngã ba 46, huyện Hàm Tân

Ngày đầu tiên đi làm không khỏi chạnh lòng, tất cả các phòng, ban của UBND huyện đều làm việc chung tại phòng họp của xã Tân Nghĩa. Các trang thiết bị phục vụ cho công việc gần như không có gì, ngay cả bàn làm việc, máy vi tính cũng không. Thời gian đầu, một số cán bộ phải về đơn vị cũ của mình ở La Gi để nhờ hỗ trợ. Rồi điều đó cũng  qua đi, cán bộ phần nhiều là rất trẻ, nhanh chóng hòa nhập và muốn khẳng định mình trong hoàn cảnh mới.

 Biết bao nhiêu là việc khi chúng ta về nhà mới, huyện mới cũng vậy. Một trong những việc cần làm của Hàm Tân là không để khoảng cách giữa huyện và cơ sở. Việc bám địa bàn là đương nhiên, bên cạnh đó, nhiều hội nghị giữa huyện và thôn, khu phố được tổ chức ngay tại cơ sở, các sự kiện của thôn, khu phố, lãnh đạo huyện đều cử người đến dự, nên  cán bộ huyện có mối quan hệ rất gần gũi với hệ thống chính trị cơ sở. Mặt khác, khi chia tách địa giới, 3 xã: Sơn Mỹ - Tân Thắng - Thắng Hải càng xa thêm trung tâm huyện, cá biệt có địa bàn như thôn Suối Bang, xã Thắng Hải, cả đi trung tâm huyện và trở về gần  100 km. Do vậy, những cuộc họp có thể tổ chức riêng cho 3 xã này thì phải cố gắng thực hiện; những thủ tục hành chính liên quan đến nhân dân 3 xã này dù hết giờ làm việc, cũng cố gắng làm cho xong.

Ngày đó, anh em chúng tôi phần nhiều là ngủ nghỉ tại đơn vị. Nên vào phòng, ban nào cũng vậy, khách đến công tác dễ dàng nhận thấy hình ảnh những chiếc ghế xếp để gọn gàng quanh vách phòng làm việc. Cũng nhờ đó, việc chưa hoàn thành, buổi tối có thể làm thêm. Cán bộ huyện ngoài trách nhiệm với công việc còn là tình cảm với bà con nhân dân. Và ngược lại, người dân ngoài mảnh vườn, thửa ruộng của mình, còn rất quan tâm đến việc chung của cộng đồng. Không ít người hiến hàng trăm m² đất để làm đường giao thông nông thôn, không ít những phần quà giá trị đã nâng trẻ em vững bước đến trường. Những chương trình văn nghệ gây quỹ nhận được tiền tỷ để chăm lo cho những người khó khăn hơn không phải là ít, và cũng không hề đơn giản tại thời điểm đó. Một nét văn hóa mới được hình thành, “bữa cơm làng” là một ví dụ. Đó là vào ngày cuối năm, các hộ dân trong địa bàn dân cư cùng dùng một bữa cơm chung, gọi là “bữa cơm làng”. Ở đó, việc chung được mọi người bàn bạc nhiều hơn,  tình cảm láng giềng được gắn bó hơn.

Thấm thoắt đã 15 năm, lần giở từng tấm hình không khỏi bồi hồi xúc động. Đây là hình ảnh buổi lễ công bố, kia là hình trụ sở tạm của Huyện ủy, UBND huyện; trung tâm hành chính ảnh chụp từ trên cao xuống chỉ thưa thớt vài nóc nhà, những con đường đầy sỏi đỏ và chưa có tên gọi giờ đã thay màu áo mới. Những sinh viên ra trường tìm việc ngày nào, giờ đã vui trên vùng đất mới, không ít  người đã khẳng định mình ở vị trí cao hơn. Những người tham gia xây dựng huyện mới ngày nào giờ đã trở thành “người của năm cũ”. Góc phố hàng cây cũng khác xưa. Chỉ có tôi -  tuýp người thích hoài niệm, vẫn giữ cho mình cảm xúc của buổi đầu chia tách địa giới hành chính, vẫn nhớ những con đường bụi mờ khi trung tâm huyện lỵ ngày càng có nhiều ngôi nhà mọc cao hơn.

Kiều Nga