Ra trường và viết báo tính đến tháng 6 này là tròn 20 năm, tôi nghiệm lại thấy lời thầy giáo nói về 5W, 1H đúng quá và thấy thấm thía nữa, nhất là những ngày qua, khi cuộc kích động chống phá tại tỉnh đang nguôi dần, nhưng nhiều người vẫn còn bàn tán, phân tích. Hôm qua, tình cờ nghe người đàn ông bán vé số tham gia vào cuộc nói chuyện của một nhóm người bàn tán về chuyện phát tiền trong cuộc bạo loạn vừa qua khiến tôi ngẩn ngơ.
- Hôm đó, có người rủ tui chứ, nói cứ theo đám đông kia hét hò thế nào cũng được phát 50.000 -100.000 đồng/ngày. Tui nghĩ, có chuyện gì đang xảy ra đây, ai có sẵn tiền mà phát, mà tiền ở đâu để người ta phát cho mình chỉ để đi theo, hét hò?.
- Vậy rốt cuộc ông có đi theo đám đông đó không? Bán vé số đi theo có chừng ấy tiền, chứ mấy người có hành động quá khích sẽ được 500.000 đồng/ngày lận!
- Nghe nói toàn bọn hút chích, nghiện ngập, không bình thường. Tui đây, bình thường lo làm ăn kiếm tiền, ngày kiếm 200.000, tối ngủ khỏe re. Nói chung, ban đầu nghe tui cũng tham nhưng nghĩ ở đời có ai cho không ai cái gì nên lo đi bán. Nếu không, chắc bây giờ như thằng Tỏi đang còn run như cầy sấy, nói rằng bị dụ dỗ…
Tôi đứng nghe ngẩn ngơ, vì một người đàn ông đi bán vé số có suy nghĩ chín chắn của người lao động chân chính, không tham tiền không rõ nguồn gốc. Và với tôi, người đàn ông bán vé số đã tự hỏi 4 câu hỏi trong làm tin báo chí là What, Who, where, How, nhất là How. Chính How – như thế nào, trong tình huống này là đi theo đám đông và hét hò khiến ông nghi ngờ làm chừng ấy hành động được 50.000 - 100.000 đồng vô lý quá nên dừng lại, không tham gia vào đoàn người đang hừng hực tiến lên. Có thể nói, nhờ hỏi 4 câu hỏi trên mà ông thoát khỏi sự lừa gạt, trong khi đám đông thì không tỉnh táo trước sức hút của đồng tiền và cả sức hút của sự tò mò vô nghĩa.
Vậy 5W, 1H thực sự là chìa khóa để phát hiện sự dối trá, lừa gạt còn gì. Nhớ lại chuyện ở giảng đường đại học, lúc ấy, lứa tuổi đôi mươi mộng mơ nhiều, chưa va vấp đời nhiều, tôi nghĩ thầy giáo nói hơi quá khi giảng đến bài “viết tin”. Thầy cứ nhấn mạnh “5W, 1H” không chỉ đảm bảo một tin, một bài trên báo đạt chất lượng, đúng định hướng mà nó còn là chìa khóa trong cuộc sống, chìa khóa để thành công, chìa khóa để phát hiện sự dối trá, lừa gạt…Thì đây, chính người đàn ông bán vé số đã phản ứng theo suy nghĩ thông thường của người lao động chân chính nên mới thoát được cám dỗ. Còn tôi, 20 năm viết báo đã ngấm bao điều từ chìa khóa 5W, 1H này. Đó là chuyện nhà chính trị đi tranh cử, nếu vận dụng 5W, 1H sẽ đạt thành công cao hơn, vì ít nhất lời hứa đưa ra với cử tri không hão huyền, khi giải quyết câu hỏi Where - tiền ở đâu và How-thực hiện như thế nào. Đó là chuyện kinh doanh, nếu chủ doanh nghiệp xác định sẽ sản xuất kinh doanh sản phẩm gì, phục vụ đối tượng khách hàng nào, ở đâu và việc đưa sản phẩm đến tay người tiêu dùng như thế nào thì việc kinh doanh sẽ thuận buồm xuôi gió. Đó là chuyện lựa chọn vấn đề viết báo để làm sao định hướng bạn đọc theo cái chân - thiện - mỹ, như Bác Hồ đã dạy, viết cái gì, cho ai, mục đích làm gì… Còn chuyện là chìa khóa phát hiện cho sự dối trá, lừa gạt thì chỉ bản thân tôi chiêm nghiệm. Nhưng hôm nay, người bán vé số nói ra câu chuyện không tham gia vào cuộc kích động của đám đông, tôi càng thấy lời thầy mình thật chí lý.
Bích NghỊ
.jpg "Trồng cây – vì một Bình Thuận xanh")
.jpg "Kính mời độc giả đón đọc báo in Bình Thuận hôm nay (23/4)")
