Gìn giữ nghề đan chài của người Chăm

Được ông Đồng Sơn, Trưởng ban công tác Mặt trận khu phố Chăm, thị trấn Lạc Tánh giới thiệu, chúng tôi đến nhà ông Thông Ảnh, khi ông đang thoăn thoắt đôi bàn tay trên chiếc chài dần hoàn thiện để kịp giao cho khách cũng ở trong khu phố Chăm. Thấy chúng tôi có vẻ ngạc nhiên khi ông vẫn còn giữ nghề đan chài này, ông Thông Ảnh nhanh miệng nói: Nghề này đã có từ lâu đời theo kiểu “cha truyền, con nối”. Trước đây ở khu phố Chăm này có rất nhiều người làm nghề đan chài, nhưng hiện chỉ duy nhất gia đình ông là còn giữ. Những người khác chỉ mua về sử dụng chứ không còn tự đan nữa. Từ khi còn nhỏ ông Thông Ảnh thường xem cha đan chài và theo ra sông, ra suối chài bắt cá. Lớn lên được cha truyền nghề lại. Từ đó đến nay ông Ảnh đã làm nghề đan chài được 10 năm. Ông làm vừa để sử dụng và ai mua thì đan bán. Nếu trước đây mới học nghề thì cả tháng chỉ làm được 1 cái chài, bây giờ thì 7 ngày.

Ông Đồng Sơn cho biết: Khu phố hiện có 360 hộ/1.559 nhân khẩu. Cuộc sống của bàn con đồng bào Chăm chủ yếu là làm nông. Thời gian rảnh rỗi, đàn ông, kể cả đàn bà thường kiếm sống bằng nhiều nghề truyền thống như dệt thổ cẩm, chài cá, cất vó… để kiếm thêm thu nhập và thức ăn hàng ngày. Chính vì vậy trong số 360 hộ thì có khoảng 70% số hộ có chài bắt cá.

Ông Đồng Tuyền một người dân khu phố Chăm có thâm niên khoảng 30 năm hành nghề chài cá trên sông La Ngà, suối Cát và cả hồ Biển Lạc, ao bàu… cho biết: Ông  làm nghề này tuy không thường xuyên, nhưng khi vác chài đi là có cá ăn. Hiện nay đã vào cao điểm mùa mưa ở đâu cũng có nước nên cá đã di chuyển nhiều nơi, thời điểm này chài rất ít cá. Vào mùa khô, khi nước đã rút, các ao bàu, sông, suối nước ít, là thời điểm chài được nhiều cá nhất. Có hôm sáng vác chài đi, đến trưa được cả gùi cá. Cá chài được rất nhiều loại: cá trắng, rô phi, cá trê, cá lóc, cá lăng… với nhiều kích cỡ khác nhau. Nếu vào các suối trong núi sâu có khi chài được cả cá chình, loại cá có giá trị kinh tế cao. Hôm nào nhiều thì bán kiếm thêm thu nhập, ít thì để nhà ăn.

Nghề đan chài đòi hỏi người làm phải khéo léo, kiên trì, tỉ mỉ mới học được. Khi đan chài tuyệt đối không được để lỗi, vì khi đã bị lỗi thì khó gỡ ra được. Trong quá trình gắn xích sắt vào miệng chài, cần phải có kỹ thuật, khéo tay canh sao cho khoảng cách đều nhau, để khi buông chài miệng chài mở rộng, tròn đều. Tuy mỗi cái chài thành phẩm chỉ có giá trị 1 triệu đồng, trong đó tiền mua lưới, vòng xích sắt để làm cũng hết 500.000 đồng. Để có một cái chài hoàn chỉnh, đẹp phải mất 7 ngày mới làm xong. Tính ra mỗi ngày đan chài cũng chỉ được 70.000 đồng.

Mặc dù thu nhập ít, nhưng vì đây là nghề “cha truyền, con nối” nên ông Thông Ảnh vẫn giữ nghề và đang truyền lại cho người con trai của mình, để tránh nghề đan chài bị thất truyền.

Ngọc Khánh