Vòng xoáy “tín dụng đen”

BT- “Khó vay vốn ngân hàng” là câu đầu tiên các nạn nhân nhắc đến khi nói về lý do tìm đến “tín dụng đen”. Để vay được mức lãi suất thấp tại ngân hàng, khách hàng sẽ bị ràng buộc bởi nhiều điều kiện khắt khe, thủ tục rất rườm rà. Trong khi đó, các đối tượng này đa phần làm nghề tự do, không có tài sản thế chấp, mục đích vay không phù hợp. Thế nên, việc nhiều người tìm đến “tín dụng đen” với thủ tục vay nhanh gọn là điều dễ hiểu.

                       

Hợp đồng vay và ngôi nhà của ông H. ở Hải    Ninh (Bắc Bình) trước khi rơi vào tay “tín dụng đen”.

Luật nên siết chặt

Có thể thấy, thủ tục cho vay qua “tín dụng đen” rất nhanh gọn, thậm chí không cần hợp đồng, chỉ cần ký vào sổ vay tiền. Thông thường để bảo đảm thanh toán được các bên hợp thức bằng hợp đồng mua bán, chuyển nhượng quyền sở hữu nhà ở, sử dụng đất. Một số trường hợp khác, người vay làm hợp đồng ủy quyền bên cho vay “tín dụng đen” toàn quyền định đoạt tài sản nhà đất, như để họ được giữ sổ đỏ theo hình thức thế chấp tài sản. Cách làm này có độ rủi ro rất lớn cho người đi vay, thực tế là đã có hàng loạt người mất nhà vì vay tiền thế chấp kiểu này.

“Theo Bộ luật Dân sự 2015, lãi suất tối đa trong các hợp đồng vay tài sản các bên được thỏa thuận không quá 20%/năm (tức 1,66%/ tháng). Trường hợp không rõ hoặc có tranh chấp về lãi suất thì lãi suất được xác định bằng 50% mức lãi suất theo quy định sẽ là 10%/năm (tức 0,83%/tháng). Tuy nhiên, trên thực tế, việc tìm hiểu được mức lãi suất cho vay trong hoạt động “tín dụng đen” rất khó khăn. Bởi, các đối tượng cho vay này hầu như không bao giờ ghi lãi suất vào giấy tờ vay nợ mà chỉ thỏa thuận miệng với người vay. Cùng với đó, các đối tượng cho vay thường khấu trừ luôn tiền lãi vào số tiền gốc ngay khi giao tiền cho người vay. Do đó, để quy kết một người phạm tội cho vay lãi nặng thì cần phải chứng minh người đó thực hiện đồng thời các hành vi khách quan là có việc cho người khác vay tiền để thu lời bằng lãi suất cao hơn mức lãi suất cao nhất mà pháp luật quy định từ 10 lần trở lên và việc làm đó phải có tính chất chuyên bóc lột. Nếu thiếu một trong những hành vi này thì không cấu thành tội cho vay lãi nặng” - luật sư Đỗ Minh Trúc - Trưởng Văn phòng Luật sư Phan Thiết phân tích.

Có thể thấy, luật chưa ràng buộc và vẫn còn có kẽ hở để những người sống bằng nghề cho vay nặng lãi sống nhởn nhơ thậm chí sung túc, giàu có. Mặc dù biết 100% các hoạt động vay vốn ngoài ngân hàng vi phạm pháp luật về lãi suất nhưng cơ quan chức năng cũng không xử lý triệt để. Vì nếu xảy ra vi phạm về lãi suất, luật dân sự cũng chỉ xử lý ở mức độ: Không bảo vệ quyền lợi của bên cho vay đối với phần lãi suất vượt trần, như vậy lãi suất 14% hay 100% là như nhau. Luật hành chính cũng không có quy định xử phạt những trường hợp cho vay lãi suất vượt trần như quy định tại Bộ luật Dân sự.  

Để giảm “sa lầy tín dụng đen”

“Tín dụng đen” không chừa bất cứ ai từ những người dân làm ăn chân chính đến những người ham mê cờ bạc, cá độ bóng đá… đều dễ dàng bị “sập bẫy”. Người đi vay tiền tín dụng đen thường lấp liếm niềm tin rằng mọi thứ sẽ êm đềm dễ dàng như mớ tiền bỗng đâu “rơi” vào tay chỉ sau vài chữ ký. Tuy nhiên “tốt vay thì dày nợ”, vòng lẩn quẩn lãi mẹ đẻ lãi con đến khi không chi trả được lâm vào cảnh khốn đốn trắng tay, thậm chí bị chủ nợ đe dọa tính mạng. Tại nhiều địa phương, có rất nhiều trường hợp tán gia bại sản vì trót rơi vào vòng xoáy “tín dụng đen”, nhưng nhiều người vẫn không tỉnh ngộ. Để người dân không sa vào tín dụng đen, cần nhiều hơn nữa các tổ chức xã hội, hoặc đoàn thể đứng ra huy động những nguồn vốn hợp pháp để hỗ trợ người nghèo vay với lãi suất thấp. Có như vậy, người dân sẽ có cơ hội làm ăn thoát nghèo mà không phải là nạn nhân của những người cho vay nặng lãi.

Trao đổi vấn đề này, ông Bùi Xuân Chỉnh - Giám đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) tỉnh Bình Thuận cho biết: “Để hạn chế tình trạng “tín dụng đen”, trước hết địa phương, đoàn thể cần đẩy mạnh khâu tuyên truyền cho người dân hiểu và tránh xa các hình thức cho vay nặng lãi. Về phía NHNN sẽ đẩy mạnh một số giải pháp góp phần hạn chế người dân dính vào “tín dụng đen””. Cũng theo ông Chỉnh, việc làm quan trọng nhất là phát triển rộng mạng lưới tín dụng trong kênh chính thức. Cụ thể, cho phép thành lập các phòng giao dịch của các ngân hàng thương mại, điểm dịch vụ tài chính tiêu dùng của các công ty tài chính. Đặc biệt, phát triển các mạng lưới triển khai tốt chương trình liên tịch giữa Thống đốc NHNN đã ký với các đoàn thể chính trị, địa phương cho vay qua tổ Liên doanh vay vốn đối với Ngân hàng NN&PTNT và cho vay qua tổ tiết kiệm vay vốn đối với Ngân hàng Chính sách xã hội. Để làm tốt việc này, rất cần sự hỗ trợ của địa phương, tạo điều kiện cho các tổ này được thành lập, có sự hướng dẫn để người dân tiếp cận nguồn vốn vay lãi suất đúng quy định. Cùng với đó NHNN sẽ tạo điều kiện cho các ngân hàng chưa có mặt tại Bình Thuận mở các chi nhánh trên địa bàn. Các ngân hàng này sẽ mở rộng mạng lưới đến các huyện, huy động vốn cho vay, nhờ vậy sẽ hạn chế được người dân vay lãi nặng. Đồng thời sẽ tăng cường thanh tra, giám sát các tổ chức thực hiện các chính sách tín dụng, phát huy việc cho vay tín chấp. Hiện Ngân hàng NN & PTNT tỉnh đang triển khai tốt cho vay tín chấp để phát triển nông nghiệp, nông thôn, tạo điều kiện giúp người dân tiếp cận vốn, cải thiện cuộc sống.

Nhóm PV NỘI CHÍNH - KINH TẾ