Luật Hợp tác xã năm 2023 có hiệu lực: Tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các Hợp tác xã hoạt động

Thưa bà, được biết từ ngày 1/7/2024, Luật Hợp tác xã năm 2023 bắt đầu có hiệu luật chính thức, xin bà cho biết những điểm mới quan trọng nào cần quan tâm?

Bà Trần Thị Kim Thoa (ảnh):

Luật Hợp tác xã 2023 đã được thông qua tại kỳ họp thứ 5 Quốc hội khoá XV, ngày 20/6/2023 (thay thế Luật HTX 2012) và bắt đầu có hiệu lực từ ngày 1/7/2024 gồm 12 Chương, 115 Điều. Luật Hợp tác xã lần này đã bổ sung, sửa đổi và loại bỏ một số quy định cũ tạo hành lang pháp lý thuận lợi hơn cho các Hợp tác xã, Liên hiệp Hợp tác xã, THT trong quá trình hoạt động. Trong đó, có những điểm mới nổi bật như:

Giảm số lượng thành viên sáng lập của HTX từ 7 xuống còn 5 thành viên, bổ sung thêm thành viên liên kết có góp vốn và thành viên liên kết không góp vốn, quy định về quỹ chung không chia và mức trích lập quỹ cụ thể từ thu nhập của giao dịch bên ngoài thấp nhất là 5% đối với hợp tác xã, 10% đối với liên hiệp HTX.

Tăng tỷ lệ vốn góp tối đa của thành viên chính thức lên 30% vốn điều lệ đối với HTX, 40% vốn điều lệ với liên hiệp HTX; thành viên có thể góp vốn bằng nhiều hình thức và không quy định về mức độ sử dụng dịch vụ.

Quy định nâng cao hiệu quả công tác quản trị, điều hành HTX: Bổ sung 1 chương về kiểm toán HTX, liên hiệp HTX để nâng cao tính minh bạch, hiệu quả trong quản lý; Bổ sung thêm tổ chức quản trị rút gọn (không có HĐQT) cho HTX siêu nhỏ, liên hiệp HTX dưới 10 thành viên được lựa chọn áp dụng; Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, công nghệ số hoạt động quản lý, điều hành của HTX. Trong đó việc tổ chức đại hội thành viên HTX có thể tổ chức bằng hình thức trực tiếp, trực tuyến hoặc kết hợp giữa trực tiếp và trực tuyến.

Bổ sung đối tượng điều chỉnh là Tổ hợp tác vào trong Luật: Luật Hợp tác xã năm 2023 đã thiết kế một chương riêng quy định về tổ hợp tác. Các tổ hợp tác khi góp vốn và hợp đồng hợp tác không xác định thời hạn hoặc có thời hạn từ 12 tháng trở lên phải đăng ký tại cơ quan đăng ký kinh doanh để thống nhất quản lý. Luật cũng bổ sung chính sách hỗ trợ chuyển đổi tổ hợp tác lên HTX.

Quy định nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về lĩnh vực kinh tế tập thể và tổ chức đại diện, thể chế hóa nội dung 8 chính sách tại Nghị quyết số 20-NQ/TW: Luật Hợp tác xã năm 2023 đã sửa đổi, bổ sung các quy định về đăng ký, tổ chức lại, giải thể theo hướng đơn giản, số hóa: Bỏ phương án sản xuất kinh doanh; cho phép đăng ký thành lập trực tuyến, sử dụng số định danh cá nhân thay cho các giấy tờ pháp lý cá nhân; bỏ quy định bắt buộc thành lập Hội đồng giải thể, thay vào đó hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã chịu trách nhiệm thực hiện giải thể, cơ quan đăng ký kinh doanh sẽ xóa tên trên hệ thống đăng ký sau 180 ngày. Bổ sung quy định về Hệ thống thông tin quốc gia về HTX.

Sửa đổi, bổ sung quy định rõ địa vị pháp lý của hệ thống Liên minh HTX Việt Nam theo tinh thần Nghị quyết 20-NQ/TW là tổ chức đại diện, bảo vệ lợi ích cho thành viên; đại diện cho tất cả các tổ hợp tác, HTX, liên hiệp HTX trên phạm vi cả nước.

Luật đã dành một chương (Chương II) để quy định cụ thể 8 chính sách tại Nghị quyết số 20-NQ/TW Hội nghị lần thứ 5 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể trong giai đoạn mới và quy định những nguyên tắc, tiêu chí thụ hưởng chính sách để tạo động lực thúc đẩy các tổ chức kinh tế tập thể phát triển, gồm: Phát triển nguồn nhân lực, thông tin, tư vấn; đất đai; thuế, phí và lệ phí; tiếp cận vốn, bảo hiểm; ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; tiếp cận và nghiên cứu thị trường; đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng, trang thiết bị; hỗ trợ tư vấn tài chính và đánh giá rủi ro.

Với những điểm mới cơ bản của Luật HTX năm 2023, Hợp tác xã sẽ có những thuận lợi và thách thức nào trong thời gian tới?

Bà Trần Thị Kim Thoa: Với những điểm mới cốt lõi quan trọng được điều chỉnh, bổ sung vào Luật HTX 2023 đặc biệt là đối với việc quy định giảm số lượng thành viên sáng lập từ 7 xuống 5 đã tạo điều kiện thuận lợi hơn trong việc vận động các tổ chức, cá nhân và hộ gia đình tham gia thành lập hợp tác xã. Việc bổ sung các loại thành viên tham gia HTX bao gồm thành viên chính thức, thành viên liên kết góp vốn và thành viên liên kết không góp vốn cùng với việc quy định tỷ lệ vốn góp tối đa cho một thành viên không quá 30% tổng vốn điều lệ của hợp tác xã sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho HTX trong việc gia tăng nguồn vốn.

Nếu trước đây HTX chỉ có 1 loại thành viên chính thức và mỗi thành viên chỉ được phép góp tối đa 20% vốn điều lệ đã làm hạn chế việc đóng góp của những thành viên có điều kiện kinh tế tốt hơn từ đó ảnh hưởng tới khả năng huy động vốn của HTX. Luật lần này đã cho phép HTX có thể huy động vốn góp từ các thành viên liên kết và quy định mức đóng góp tối đa của 1 thành viên chính thức lên 30% đã tạo điều kiện cho HTX gia tăng sức mạnh về tài chính và chủ động nguồn vốn nội lực mà không phụ thuộc nhiều vào các tổ chức tín dụng, bên cạnh đó còn tạo điều kiện cho nhà đầu tư, doanh nghiệp, tổ chức khác, các chuyên gia có thể tham gia góp vốn, góp sức lao động, liên kết sản xuất, kinh doanh để cùng phát triển HTX, liên hiệp HTX.

Ngoài ra, Luật lần này cũng đã trao quyền cho HTX, liên hiệp HTX tự quyết định việc cung ứng sản phẩm, dịch vụ ra bên ngoài sau khi đáp ứng đầy đủ nhu cầu của thành viên, phát triển thị trường bình đẳng như các loại hình doanh nghiệp khác mà không quy định tỷ lệ cung ứng dịch vụ như Luật 2012. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho HTX được mở rộng thị trường ra ngoài góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của HTX. Cùng với quy định về quỹ chung không chia được hình thành từ giao dịch bên ngoài của HTX, Liên hiệp HTX với tỷ lệ không thấp hơn 5% đối với HTX và 10% đối với Liên hiệp HTX sẽ làm gia tăng nguồn vốn hoạt động của HTX vì đây là nguồn quỹ không được chia trong suốt quá trình hoạt động của HTX.

Việc cho phép ứng dụng công nghệ thông tin trong quản trị điều hành HTX và tổ chức đại hội thành viên bằng hình thức họp và biểu quyết trực tuyến sẽ tạo điều kiện cho HTX tiết kiệm về thời gian, chi phí tổ chức đại hội. Hợp tác xã có thể chủ động trong việc lựa chọn hình thức tổ chức đại hội thành viên cho phù hợp với điều kiện, hoàn cảnh của từng đơn vị.

Tuy nhiên, bên cạnh những thuận lợi nêu trên, trong thời gian tới các HTX sẽ gặp những thách thức trong việc thay đổi bộ máy tổ chức và nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ quản lý, người lao động trong HTX cho phù hợp với yêu cầu thực tiễn. Đòi hỏi đội ngũ cán bộ, quản lý và người lao động phải có năng lực, trình độ phù hợp và nhanh nhạy trong tiếp cận và xử lý thông tin. Công tác tài chính, kế toán phải chuyên môn hóa, rõ ràng, minh bạch để phù hợp với các quy định hiện hành. Công tác kiểm tra, giám sát và kiểm toán nội bộ phải được nhìn nhận đúng vai trò để nâng cao hiệu quả hoạt động và tăng tính minh bạch trong HTX.

Tình hình hoạt động Hợp tác xã tại tỉnh hiện nay ra sao? Có gặp khó khăn gì trong triển khai Luật HTX mới hay không? 

Tính đến ngày 30/6/2024 trên toàn tỉnh có 225 hợp tác xã, 2 Liên hiệp hợp tác xã và 3.255 tổ hợp tác. Trong đó, có 194 hợp tác xã đang hoạt động; 31 HTX và 2 Liên hiệp hợp tác xã ngưng hoạt động. Hiện có 14 HTX ứng dụng khoa học công nghệ trong sản xuất, 40 HTX tham gia vào chuỗi liên kết sản xuất – chế biến – tiêu thụ sản phẩm, trong đó 15 HTX có sản phẩm được chứng nhận OCOP 3 sao, 4 sao.

Toàn tỉnh hiện có 42 HTX với trên 100 thành viên chiếm 18,6% trên tổng số HTX hiện có. Hầu hết các HTX trên địa bàn tỉnh có quy mô hoạt động nhỏ lẻ, ít thành viên, nguồn vốn hoạt động thấp, nhiều HTX hoạt động hình thức, không tổ chức đại hội thành viên theo quy định của Luật hiện hành. Đội ngũ cán bộ quản lý của các HTX nông nghiệp đa số lớn tuổi, trình độ, năng lực chưa đáp ứng với yêu cầu thực tiễn nhất là việc ứng dụng công nghệ thông tin trong việc điều hành quản trị HTX.

Khi Luật HTX 2023 có hiệu lực, nhiều HTX trong lĩnh vực nông nghiệp sẽ gặp khó khăn trong việc hạch toán các nguồn thu nhập từ các giao dịch nội bộ và giao dịch bên ngoài HTX, việc trích lập các quỹ cũng như phân phối thu nhập sẽ mất nhiều thời gian, công sức hơn đòi hỏi tính chuyên nghiệp cao mà hầu hết hiện nay các HTX chưa thực hiện tốt điều này. Ngoài ra, quy định về hoạt động cho vay nội bộ sau khi đảm bảo nguồn vốn cho hoạt động sản xuất, kinh doanh mà không được sử dụng vốn huy động trong và ngoài thành viên để thực hiện cho vay nội bộ sẽ gây khó khăn cho các HTX trong việc huy động và hỗ trợ vốn cho thành viên, làm hạn chế đến việc chủ động nguồn vốn hoạt động của HTX.

Xin cảm ơn bà

Khánh Ngọc (thực hiện)