Đôi điều lễ hội ngoại lai

Ở Việt Nam, có một số lễ hội văn hóa được tiếp nhận mang tính ngoại lai, nhưng khi tham gia sinh hoạt, về mặt tinh thần, người ta cảm nhận có mình trong đó, như ngày lễ Tình nhân (Valentines) 14 tháng 2 hằng năm, khắp nơi trên lề đường phố hoa tươi bày bán – đặc biệt là cho các bạn trẻ mua để tặng người yêu. Có khi không gặp nhau được, họ chuyển hình hoa và lời chúc lên facebook, zalo, messenger để tặng. Nhưng ít ai nghĩ đến linh mục Valentine ở thành La Mã ngày xưa chống lại sắc lệnh của hoàng đế để bảo vệ cho trai gái được yêu nhau, lấy nhau, nên bị kết án tử hình. Hay lễ hội Halloween (All Hallows’ Evening) thường được gọi là “Lễ hội hóa trang ma quỷ”. Ở Việt Nam cũng như trên toàn thế giới, hằng năm vào ngày 31 tháng 10, diễn ra lễ hội Halloween. Xin chia sẻ với bạn đọc về lễ hội này để trải nghiệm thêm về sự giao thoa tín ngưỡng tôn giáo và các tập tục cổ xưa vô cùng kỳ bí.  

Theo truyền thuyết ở Ireland kể rằng, có một người đàn ông nổi tiếng với tính cách xấu xa và keo kiệt tên là Jack. Jack là nhân vật sống chỉ biết mình, không muốn quan tâm giao tiếp với ai, chỉ vì sợ bị người khác lừa dối và chiếm đoạt tài sản của mình. Đối tượng duy nhất mà Jack làm bạn là một con quỷ giữ nhiệm vụ coi địa ngục. Nguyên nhân Jack kết bạn là vào một ngày kia, con quỷ đến một ngôi làng nọ gây rối, nó bị một nhóm pháp sư làm phép bắt giam giữ. Không ngờ Jack lại cố tìm cách giải thoát quỷ. Khi thoát ra rồi, để đáp lại lòng tốt của Jack, con quỷ hứa sẽ không lấy linh hồn của Jack đưa xuống địa ngục. Thế nhưng khi Jack qua đời, vì tính cách xấu xa khi còn sống ở dương gian, linh hồn của Jack không được chấp nhận lên thiên đàng. Oái oăm thay, địa ngục cũng không thể tiếp nhận linh hồn Jack bởi vì lời hứa của con quỷ. Cuối cùng, linh hồn Jack không nơi trú ngụ, phải lang thang vất vưởng ở cõi thế gian. Nhưng con quỷ kia cũng giữ uy tín không phụ lời hứa, khi thấy bạn rơi vào bi kịch xót đau, cô độc, con quỷ lấy quả bí ngô, khoét ruột và đặt than hồng vào để tạo nên ngọn lửa, tuy ngọn lửa yếu ớt nhưng mang lại cho Jack sự ấm áp trong hành trình lang thang. Từ hình ảnh quả bí ngô đó, tên Jack Hà Tiện còn được gọi là Jack of the Lantern, và sau cùng là Jack-O’Lantern(1) đã ra đời với truyền thuyết lễ hội Halloween.

Ý nghĩa tổ chức lễ hội Halloween, một lễ hội bắt nguồn từ người Celt sống ở Ireland, Anh, Pháp. Celt tin rằng Halloween là ngày tốt để tôn vinh mùa thu hoạch, trùng với đêm trước lễ thờ thánh Đạo Kitô Latin. Về mặt tâm linh, họ tin rằng ngày 31 tháng 10 là thời điểm mở cửa giữa âm và dương, khiến cho các hồn ma quỷ hoạt động. Vào ngày này, người ta nhớ về nhân vật Jack trong truyền thuyết, là một người cô đơn khi còn sống và cả sau khi qua đời, nên tổ chức lễ hội Halloween như là món quà thuận theo thượng đế ban cho Jack, người ta hóa trang với những hình thức mặt nạ ma quỷ kinh dị, tắt đèn, làm lạnh nhà cửa, là tạo cho Jack có được một ngày hòa mình vào thế giới sống, được hưởng niềm vui, giúp cho linh hồn của Jack cảm thấy bớt cô độc. Qua lễ hội muốn nhắc nhở rằng, từ tính cách và hành động của Jack, cần rút ra bài học về lẽ sống: Tránh tham lam, thu mình, keo kiệt, mà hãy mở lòng giao tiếp, giữ lòng từ bi, nhân ái, sẵn sàng giúp đỡ nương tựa nhau. Về mặt tâm linh, ngoài việc cảnh giác hãy tránh xa không tiếp xúc làm bạn với thế giới ma quỷ, không nên lừa dối hoặc gây hại cho người khác, để không rơi vào con đường khổ đau như Jack. Ở Ireland, mỗi khi Halloween đến, người dân mô phỏng con quỷ bằng cách lấy quả bí ngô, khoét ruột và tạo hình khuôn mặt keo kiệt, láu cá giống Jack. Họ đặt nó ở cửa sổ hoặc cửa ra vào, nhằm đuổi lùi hồn ma lang thang như Jack(2). Việc tổ chức Halloween để có một ngày giúp cho vơi đi nỗi cô đơn của một linh hồn từ khi sống đến sau khi chết cũng là việc làm mang ý nghĩa nhân văn.

Nguồn: sunrisevietnam.com. (1) Jack-O’Lantern, định nghĩa trong Từ điển tiếng Anh Cambridge: a light made from a hollow pumpkin with holes cut into the sides like the eyes and mouth of a person's face, inside which there is a candle (một chiếc đèn làm từ quả bí ngô rỗng có khoét lỗ ở hai bên giống như mắt và miệng của khuôn mặt người, bên trong có một ngọn nến); (2) (https://mytour.vn).

Võ Nguyên