Tôn tạo và phát huy giá trị văn hóa của di tích

Theo quan niệm dân gian, trên mảnh đất sinh sống của mỗi làng quê thường có sự hiện diện của những linh hồn không nơi nương tựa. Họ bị chết bởi nhiều lý do như: Chiến tranh, thiên tai, dịch bệnh… mà không được người thân hay biết. Thờ cúng âm hồn, cũng là đạo lý xưa nay của người Việt, thể hiện sự cảm thông sâu sắc của người đang sống đối với những thân phận bất hạnh đã khuất. Tại mảnh đất Hòa Đa, nơi đây từng xảy ra các cuộc giao tranh trong thời kỳ mở nước về phía Nam của các chúa Nguyễn. Lịch sử đã ghi lại, người dân sống tại các làng gần sông Lũy từng đối mặt với thiên tai, dịch bệnh làm dân cư suy tán, chết nhiều. Ngoài ra, trong 2 cuộc chiến tranh chống Pháp và Mỹ, biết bao dân thường vô tội, binh lính tử nạn trên vùng đất này.

Tại miếu Nghĩa Trủng hiện còn lưu giữ bức hoành phi khắc ghi 3 chữ Hán Nôm cổ có nội dung “Nghĩa Trủng Từ” do Tri huyện, huyện Hòa Đa phụng tạo vào mùa xuân năm Ất Tỵ, niên hiệu Thành Thái (1905), được bài trí trang trọng tại chính điện. Đến nay di tích còn bảo lưu khá nguyên vẹn công trình kiến trúc dân gian của thế kỷ XIX và lưu giữ nhiều di vật có giá trị. Tiêu biểu là 9 sắc phong của các đời vua nhà Nguyễn (Tự Đức, Đồng Khánh, Duy Tân, Khải Định) phong tặng cho các vị thần Bổn cảnh Thành hoàng, Quan Thánh đế quân, Đại càn Quốc gia Nam hải tứ vị Thánh nương và Thiên Y A Na, cùng nhiều câu đối, hoành phi khắc ghi trên gỗ. Hàng năm tại di tích diễn ra 2 kỳ lễ chính là lễ tế vào tiết thanh minh, cộng đồng tổ chức cúng tế heo sống, tụng kinh và lễ cầu siêu bạt độ vào rằm tháng bảy. Ngoài ra, vào các dịp rằm lớn (tháng giêng, tháng 10) cúng hoa quả, bánh trái cho hương linh những người đã khuất. Ngoài ý thức giữ gìn các di vật cổ, người dân còn tự nguyện đóng góp để sửa sang di tích sau mỗi đợt cúng lễ.

Di tích tuy không quy mô bề thế, nhưng mang đậm dấu ấn và đường nét của lối kiến trúc đương thời thế kỷ XIX. Bên cạnh giá trị kiến trúc nghệ thuật dân gian Nghĩa Trủng Từ còn là nơi duy trì và tổ chức các nghi lễ hàng năm đáp ứng nhu cầu văn hóa tâm linh, tín ngưỡng và thể hiện trách nhiệm, đạo lý uống nước nhớ nguồn của nhân dân. Tuy nhiên, trải qua một thời gian dài tồn tại và chiến tranh tàn phá nhiều hạng mục của di tích Nghĩa Trủng Từ đã hư hỏng, xuống cấp ảnh hưởng đến việc lưu giữ, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể có giá trị. Vì thế, theo chủ trương của tỉnh, ngày 31/7/2023 Sở Kế hoạch - Đầu tư đã phê duyện dự án trùng tu, tôn tạo di tích Nghĩa Trủng Từ, xã Phan Rí Thành, với mức vốn đầu tư 2.250.094.577 đồng từ nguồn vốn xổ số kiến thiết. Đến nay công trình đã hoàn thiện. Di tích Nghĩa Trủng Từ góp phần lưu giữ, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể có giá trị nổi bật trên nhiều phương diện từ lịch sử, văn hóa cho đến nghệ thuật kiến trúc.

N.Hội