Dấu hỏi mùa thi đang đến

Tôi nhớ hồi cuối năm 2022, khi chương trình ChatGPT ra đời, một thầy hiệu trưởng luôn quan tâm đến sự phát triển của giáo dục trao đổi với tôi về sự thách thức trong việc dạy và học trong nhà trường hiện nay. Khi đó tôi tìm hiểu về sản phẩm ChatGPT từ đầu năm 2023 đang làm chấn động cộng đồng mạng và báo giới toàn cầu, “cha đẻ” của sản phẩm này là Sam Altman, một thanh niên người Mỹ gốc Do Thái, sinh năm 1985, ở St Louis tiểu bang Missouri. Tôi viết liên tục 3 bài đăng báo để giới thiệu với bạn đọc. Lúc đó, nhiều người chưa thật quan tâm. Tôi tham khảo một số thầy cô – cả những thầy cô trong ban giám hiệu ở một số trường, họ chỉ cười và tỏ vẻ thờ ơ. Có người đưa ra ý kiến, có gì đâu mà nói đi nói lại viết đến ba bài báo liên tục vậy! Đến bây giờ, mới hơn 2 năm, những người trước đây chỉ trích và thờ ơ lại bỏ công truy cập và khai thác sản phẩm công nghệ AI (Artificial Intelligence) để phục vụ công việc của mình, nó cho phép bất cứ người nào cũng có thể tiếp cận, vận dụng theo nhu cầu công việc của mình, như là một sự phổ cập.

Công nghệ AI ra đời đã làm đảo lộn nhận thức nhân loại vì những công năng kỳ diệu của nó. AI phát triển nhanh chóng quá làm cho người ta không kịp chuẩn bị trong việc giáo dục đào tạo nghề nghiệp, chỉ biết luôn chạy theo để đối phó. Nó luôn cảnh báo rằng sẽ thay thế việc làm của con người với hiệu quả có khi gấp trăm lần, khi đó sẽ thay thế hàng loạt những nhân viên, công chức làm việc thủ công ở các nhà máy, cơ quan, xí nghiệp.

Theo ông Hoàng Nam Tiến, Phó Chủ tịch Hội đồng Trường Đại học FPT đã nhiều lần cảnh báo về sự thay đổi mạnh mẽ của thị trường lao động do sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI). Dự đoán trong 3-5 năm tới, nhiều người sẽ rơi vào nhóm useless-class (tầng lớp vô dụng), dù họ được học hành bài bản, có trình độ và bằng cấp. “Dẫn báo cáo của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) tại Diễn đàn Kinh tế Thế giới vào tháng 1/2024, ông cho biết đến năm 2030, khoảng 40% lực lượng lao động toàn cầu sẽ bị ảnh hưởng bởi AI”. (nguoiquansat.vn› Xã hội; m.facebook.com › nlv.edu.vn › photos).

Hiện nay trên thế giới đã xuất hiện các Dark Factory - nhà máy thông minh có khả năng sản xuất, vận hành tự động hóa hoàn toàn và hoạt động 24/7. (Từ dark - tối ở đây ý chỉ không cần có sự xuất hiện của con người, mà sự vận hành sản xuất hoàn toàn bằng robot thông minh vẫn diễn ra xuyên suốt. Các chủ của “dark factory” đã thu lại lợi ích cho họ quá lớn, bởi họ không bỏ ra những khoản chi phí như khi sử dụng con người làm việc, vì người máy đâu có nhu cầu vệ sinh, phòng nghỉ, nhà ăn tập thể, hệ thống ánh sáng. Hơn nữa, người máy làm việc 24/7, không cần thời gian nghỉ như con người, nên năng suất tăng cao rất nhiều lần và chất lượng sản phẩm luôn chuẩn mực. Hơn nữa, người máy không yêu cầu chủ phải tăng lương, không đòi hỏi chế độ đãi ngộ như nghỉ dưỡng, tham quan…

Khi AI được sử dụng, nó có thể thay thế những công việc con người hiện nay đang làm, những ai không kịp đón đầu để thích nghi sẽ rơi vào nhóm “useless-class”, mất việc. Một lưu ý khác, hiện nay một số quốc gia dựa vào lao động giá rẻ để cạnh tranh làm thế mạnh sẽ không còn. Cũng theo ông Hoàng Nam Tiến, khẳng định AI không phải là mối đe dọa, mà là công cụ giúp con người tiến xa hơn. “Hãy giao cho AI những công việc mà nó làm tốt hơn chúng ta. Đừng cố cạnh tranh với AI trong việc ghi nhớ, tính toán hay xử lý dữ liệu nhanh hơn, vì đó không phải là thế mạnh của con người”. Thay vào đó, ông khuyến khích mọi người tập trung phát triển ba kỹ năng mà AI chưa thể thay thế: sự tò mò, tính sáng tạo và trí tuệ cảm xúc. “Nếu giữ vững ba điều này, AI không phải là kẻ thù mà sẽ trở thành cánh tay nối dài của trí tuệ con người, là người đồng hành trong công việc và cuộc sống”. (nguồn như đã dẫn).

Thế nên trong tình hình hiện nay thầy cô đang ra sức hướng dẫn cho học sinh ôn tập chuẩn bị thi tốt nghiệp và chọn ngành nghề khi vào đại học không biết có định hướng để học sinh biết được công việc của mình khi ra trường từ 5 năm đến 10 năm sau như thế nào không. Tôi nghĩ, thầy cô cũng cần hướng dẫn cho học sinh cập nhật thông tin về AI để các em có cách chọn ngành nghề phù hợp với bản thân trong tương lai.

Võ Nguyên