Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa đặc sắc của Bình Thuận

Đồng bào Chăm ở Bình Thuận sinh sống tập trung tại huyện Bắc Bình, Tánh Linh, Hàm Thuận Bắc… Đồng bào Chăm có nền văn hóa đặc sắc, rất nổi tiếng. Bên cạnh các di tích, văn hóa vật thể, làng nghề thủ công, người Chăm đã sáng tạo ra những giá trị âm nhạc, nghệ thuật dân tộc đặc sắc và vận dụng vào sinh hoạt văn hóa cộng đồng, tạo ra những giá trị văn hóa đặc trưng, không thể lẫn với các dân tộc khác. Tại các xã vùng cao như: Đông Giang, Đông Tiến, La Dạ thuộc huyện Hàm Thuận Bắc, các loại hình dân ca, dân vũ, dân nhạc của đồng bào Raglay và K’ho cũng rất đặc sắc. Trải qua thời gian, năm tháng, do điều kiện cuộc sống, phương thức sản xuất có nhiều thay đổi, quá trình tiếp xúc, giao lưu với các dân tộc anh em và thiếu sự quan tâm đúng mức trong việc gìn giữ, trao truyền nghệ thuật trình diễn dân gian giữa các thế hệ nghệ nhân đi trước cho thế hệ sau nên nhiều bài diễn xướng dân ca, dân vũ, dân nhạc của đồng bào K’ho ít xuất hiện hơn. Theo người dân địa phương cho biết, dân ca, dân vũ của người K’ho được lưu truyền từ đời này qua đời khác chủ yếu bằng truyền miệng và thực hành trong cộng đồng. Trước đây, những làn điệu dân ca, điệu múa truyền thống, tiếng kèn bầu, cồng chiên… được coi là món ăn tinh thần không thể thiếu của đồng bào K’ho trong các dịp mừng lễ hội đâm trâu, cúng mừng lúa mới, cúng ông bà, mừng khách và bạn bè đến nhà chơi nhà…Nay thay vào đó là các bài hát hiện đại, sôi động. Thực hiện Dự án "Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc thiểu số gắn với phát triển du lịch" thuộc Chương trình mục tiêu Quốc gia phát triển kinh tế-xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030, Bảo tàng tỉnh Bình Thuận đã mở một số lớp truyền dạy nghệ thuật hát ngâm Ariya, dạy làm gốm của người Chăm, dạy hát dân vũ cho đồng bào K’ho là con em các đồng bào dân tộc thiểu số tại tỉnh. Đây được coi là "đòn bẩy" góp phần quan trọng vào bảo tồn, gìn giữ tài sản vô giá của vùng đất Bình Thuận. Đồng thời góp phần nâng cao nhận thức, lòng tự hào, ý thức tự giác, trách nhiệm của cộng đồng và người dân trong việc bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống dân tộc mà còn từng bước khai thác giá trị dân ca, dân vũ, dân nhạc truyền thống trở thành sản phẩm du lịch văn hóa đặc trưng, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội các vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Bên cạnh mở các lớp truyền dạy kỹ thuật làm gốm truyền thống của người Chăm, truyền dạy nghệ thuật trình diễn dân gian, Bảo tàng tỉnh còn tổ chức trình diễn, tái hiện Lễ hội Katê của người Chăm tỉnh Bình Thuận tại các đền tháp như: Đền thờ Pô Nít (xã Phan Hiệp, huyện Bắc Bình); Miếu Bà Chúa (xã Phú Lạc) và Đền thờ Pô Nrop (xã Phong Phú) huyện Tuy Phong.

Để góp phần bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa, đẩy mạnh phát triển du lịch, những năm gần đây, tỉnh Bình Thuận cũng đã phục dựng, làm mới nhiều lễ hội thành các sản phẩm du lịch độc đáo, mới lạ thu hút du khách trong nước và quốc tế đến tham quan, tìm hiểu, đặc biệt là lễ hội Katê, một trong các lễ hội văn hóa tiêu biểu của người Chăm diễn ra tại tháp Pô Sah Inư, thành phố Phan Thiết và lễ hội Nghinh Ông, lễ hội văn hóa tiêu biểu của cộng đồng người Hoa tại Bình Thuận. Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống vùng đồng bào các dân tộc thiểu số là một trong những mục tiêu được Đảng, Nhà nước xác định ưu tiên, là vấn đề chiến lược cơ bản, lâu dài, cấp bách trong giai đoạn hiện nay. Để biến các giá trị văn hóa truyền thống thành tài sản, thực sự trường tồn trong đời sống của đồng bào, bản thân cộng đồng dân tộc, nhất là thế hệ trẻ cần nâng cao năng lực tự bảo vệ và lưu giữ. Với những nỗ lực chung tay của các cấp chính quyền và đồng bào dân tộc thiểu số, những giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc thiểu số trên địa bàn tỉnh sẽ được gìn giữ và phát huy, góp phần làm phong phú, đậm đà hơn nền văn hóa truyền thống của Bình Thuận nói riêng và Việt Nam nói chung. Chính vì thế cần phải tiếp tục khôi phục, quảng bá các loại hình văn hóa, nghệ thuật của địa phương, nâng cao nhận thức trong các tầng lớp nhân dân, nhất là giới trẻ. Giới thiệu, quảng bá các di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh, những nét độc đáo riêng của du lịch Bình Thuận, nhất là du lịch văn hoá đến với du khách trong và ngoài nước để thu hút khách du lịch trong và ngoài nước đến tham quan, khám phá và nghỉ dưỡng…

PHAN LIÊN