Mùa đông nhớ gió… đêm đông!

                

Ảnh minh họa

Nhắc đến cố nhạc sĩ Nguyễn Văn Thương, người nghe kông thể nào quên hai nhạc phẩm Đêm đông và Bướm hoa, mặc dù ông còn rất nhiều ca khúc khác và cả khí nhạc. Nhưng riêng nhạc phẩm Đêm đông đã làm nên tên tuổi ông, điều này được chứng minh rằng, nghe Đêm đông người ta nhớ Nguyễn Văn Thương và nhắc Nguyễn Văn Thương người ta nhớ Đêm đông!

Ca từ Đêm đông được viết chung với Kim Minh. (Ông cho biết Kim Minh là tên một người đàn anh đi bộ đội đã từng theo học đàn ghi ta với ông, có thể gọi Kim Minh là học trò của ông). Nói đến điều này, người nghe cũng phải công bằng khi nhắc đến nhạc sĩ Đoàn Chuẩn thì phải nhớ Từ Linh và người ta nhớ nhạc sĩ Hoài An (cũ), Châu Kỳ lại quên Hồ Đình Phương. Chính Hồ Đình Phương viết lời cho nhiều ca khúc của nhạc sĩ trước 1975, trong đó có nhạc của Hoài An và Châu Kỳ. Có một nhạc phẩm rất nổi tiếng đó là nhạc phẩm “Nhạc sầu tương tư” của Hoàng Trọng, nhạc sĩ Hoàng Dương viết lời, nhưng khi giới thiệu và nghe ca, người ta chỉ biết bài đó là của Hoàng Trọng! Vậy thì trong một ca khúc, nhạc và lời cái nào quan trọng và hay hơn?

Đầu năm 2002, tôi đến thăm ông ở địa chỉ 40/48 Phan Chu Trinh,  phường 24, Bình Thạnh, để hỏi thăm ông về ca khúc Đêm đông. Khi đất nước còn chia cắt, Đêm đông đã làm nên tên tuổi của ca sĩ Bạch Yến từ Nam cho đến… Pháp. Theo lời nhạc sĩ Nguyễn Văn Đông, thì thời ra đời của Đêm đông và Sơn Nữ Ca (Trần Hoàn)… chỉ mới có các nhịp điệu Fox trot, Valse, Tango, Boston… mãi sau năm 1950 mới có Slow Rock và Đêm đông mang giai điệu Tango từ lúc ban đầu. Chính ca sĩ Bạch Yến đã đổi Đêm đông  từ Tango sang Slow Rock.

… Sau bao nhiêu năm mới gặp được người ca sĩ rất tâm huyết với Đêm đông, bởi đầu tiên tôi muốn nói là cám ơn Bạch Yến rất nhiều về sự đóng góp đầy ý nghĩa trong cách thể hiện tác phẩm của tôi. Và cũng đã từ lâu, sau khi nghe băng của Bạch Yến hát, tôi đã bỏ chữ “Tango” để thay vào đó là “Slow Rock”. (Trích thư của NS Nguyễn Văn Thương gởi cho người viết bài này kể về việc lần đầu tiên ông gặp ca sĩ Bạch Yến tại Pháp năm 1982, sau khi đất nước thống nhất 1975).

Cảm động trước cuộc hội ngộ nơi xứ người giữa tác giả Đêm đông và ca sĩ Bạch Yến đã viết tặng ông bài thơ trước lúc chia tay:

Chút quà tặng tác giả “Đêm Đông”

Ngưỡng mộ tài danh sưởi ấm lòng

Hội ngộ Balê trong chốc lát

Hàn huyên xứ Pháp nhớ non sông.

Rất nhiều người nghe hầu như đã thuộc lòng Đêm đông, và nếu nói về thời tiết thì không phải mùa đông nào cũng có nhiều gió, nhưng đặc biệt trong Đêm đông lại có rất nhiều gió và chính gió đã làm nhạc phẩm Đêm đông bất hủ với thời gian, nếu chỉ đọc thôi, ta cũng thấy đó là những câu thơ viết về gió mà tưởng chừng như không có nhà thơ nào viết về gió hay hơn nữa:

…Gió nghiêng chiều say

Gió lay ngàn cây

Gió nâng thuyền mây

Gió gieo sầu miên

Gió đau niềm riêng

Gió than triền miên…

Gió và… gió được “thổi” vào những nốt nhạc “móc đôi” tưởng chừng như không thể tách rời nhau, làm người nghe không thấy lạnh lẽo mà trái lại rất ấm lòng.

Nhạc phẩm Đêm đông “có một lời hai nữa”, không biết tác giả là ai, mà chính “lời hai” này đã làm  “tan nát”  Đêm đông, có lần trong những cuộc họp, nhạc sĩ Nguyễn Văn Thương đã lên tiếng phản đối:

“…  Đời như vô tình ta ngao ngán

Non nước thê thảm mang cảnh tang thương

Thân lãng du cô liêu chán chường

Về đâu giữa trời đông đêm trường”

Vậy mà, có ca sĩ thuộc hàng “sao” hát lời hai này mà không biết… ngượng miệng! Chưa hết, trong Đêm đông có một câu làm cho Đêm đông trở thành tuyệt tác đó là: “… Đêm đông ca nhi đối gương ôm sầu riêng bóng…”, ca sĩ nổi tiếng lại hát: “Đêm đông ca nhi gối sương ôm sầu riêng bóng!”. Lúc còn sống, nhạc sĩ Nguyễn Văn Thương nghe hát câu này, ông kêu trời không thấu!

Và nhạc lời hai hoặc nhạc “chế” nó có từ thời rất xa xưa từ sau năm 1940, thường thì rơi vào những bài hát nổi tiếng, nhiều người thuộc, điều này cũng dễ hiểu và… dễ thông cảm?

Chúng tôi, thế hệ sinh sau, xin trân trọng biết ơn những người nhạc sĩ tài hoa, thương tiếc ông ra đi cũng trong một ngày mùa đông tại Sài Gòn trời không có gió, như gió trong… Đêm đông của thế kỷ trước lúc ông xa nhà để viết nên tuyệt tác này.

TRẦN HỮU NGƯ