Về làng Chăm ăn nước lèo thịt dê

 Biết người Chăm có tục ngữ: “Ia tanut palei Padra, Ia bai nhjơm bwa palei Hamu Tanran” (Nước lèo làng Như Ngọc, canh rau môn làng Hữu Đức), mùa hè vừa qua tôi có đưa hai sinh viên Nhật về làng Như Ngọc (làng Chăm Bà-la-môn). Ở đây dường như do nguồn nước, và do cách pha chế mẹ truyền con nối nữa, nên món nước lèo có mùi vị đặc biệt. Tiếc là đây không phải mùa cúng (cuối năm), nên khách mất dịp thưởng thức đặc sản Chăm. Tìm đến các tay đầu bếp sành sỏi trong làng như cô Thiên Thị Nai, Quảng Thị Toán… thì các cô cũng bảo: phải đến sau lễ Rija Nưgar cháu à.

Chúng tôi đến làng Phước Nhơn (làng Chăm Bà-ni), món Ia tanut pabaiy được truyền tụng trong dân gian đến thành đặc sản vùng miền. Gia đình Chăm nào cũng có thể làm được món ăn khoái khẩu này. Nhưng người làng nói, bà Thị Dảnh được xem là cao thủ.

Để làm Ia tanut pabaiy, bà dùng nước lèo thịt dê luộc, tùy lượng khách mà lấy nhiều hay ít; vài trái cà chua, gạo rang, lá me non cùng gia vị gồm muối, ớt, một ít mắm nêm với bột ngọt.

Cách chế biến Ia tanut pabaiy khá đơn giản - bà vừa làm vừa giảng giải. Nước súp lấy từ nước thịt luộc được bắc lên nồi để sôi; sau đó cho vào nồi gạo rang đã giã thành bột khuấy đều độ dăm phút. Ở đây, khác với cách nấu nước lèo gà hay trâu, người ta thường bỏ nguyên hạt gạo để nấu chung, còn ở món Ia tanut pabaiy thì những hạt gạo sẽ được rang và giã thành bột (tiếng Chăm là apriơng) để nấu. Tiếp đến cho vào nồi cà chua cắt thái sẵn. Khi tất cả vừa đủ chín, người ta nêm gia vị: ớt, hành, muối và một ít mắm nêm. Cuối cùng, sau khi bắc nồi xuống thì cho số lá me non băm nhỏ.

Người Chăm ở Bình Thuận và Ninh Thuận thường ăn kèm Ia tanut pabaiy với loại rau quen thuộc như thân cây chuối non thái mỏng, các loại rau rừng như đọt lim, đọt dừng, rau lá lốt trộn lại với nhau là loại rau dùng ăn kèm với nước lèo, rất thích hợp.

Trong các cuộc lễ của đồng bào Chăm ở  Ninh Thuận và Bình Thuận không thể thiếu Ia tanut pabaiy, bởi đây là những món ngon chế biến từ thịt con vật được hiến tế lên thần Yang. Xưa, chỉ trong các cuộc lễ bái, người Chăm mới giết dê cúng tế thần. Ở đó có hai món chính: thịt luộc và nước lèo thịt dê. Sau này, khi không phải kiêng kị nữa, người dân vẫn có thể dùng thịt dê đãi khách. Để tránh điều tiếng không tốt, dê thường được mổ ngoài làng mang vào. Và dĩ nhiên ở đó, không thể không có Ia tanut pabaiy. Món ăn đặc trưng này của dân tộc chưa đi vào thị trường, chỉ khi nào du khách ghé thăm làng Chăm, mới có thể thưởng thức nó.

Hai bạn trẻ sinh viên Nhật vừa ăn vừa xuýt xoa về món ăn lạ, đơn giản mà ngon.

Kiều Mai Ly