Đình làng Khánh Thiện (Mũi Né) phối tự thờ cúng Quốc Tổ Hùng Vương…

Theo tài liệu lịch sử, vào cuối thế kỷ 18 (khoảng 1786) người dân từ Quảng Bình vô tới Phú Yên đã ổn định việc khai cơ lập nghiệp ở vùng Mũi Né. Phần lớn chuyên nghề đánh cá, sống dựa ven biển, lập thành 3 làng là Khánh Thiện, Thạch Long và Long Sơn. Đình làng Khánh Thiện được tạo lập từ đầu thế kỷ thứ 19, tọa lạc ven bờ biển (thuộc khu vực Nước Nhỉ - khu phố 2, phường Mũi Né ngày nay) do cụ cố Huỳnh Công Mao - quê ở Tuy Hòa, Phú Yên, cũng là ngư dân vào Mũi Né đánh bắt hải sản và ở lại đây khai phá đất đai lập làng đã vận động nhân dân xây dựng ngôi đình. Từ đó, ông được người dân phong là tiền hiền của làng Khánh Thiện (hiện nay, phần mộ của cụ cố Huỳnh Công Mao vẫn còn tọa lạc tại khu phố 5, phường Mũi Né).

Năm 1946, do nghi ngờ đây là nơi hoạt động của lực lượng kháng chiến Việt Minh, ngôi đình đã bị thực dân Pháp phóng hỏa thiêu rụi, chỉ còn lại bức bình phong và nền móng các hạng mục. Đến năm 1958, ngôi đình được dân làng phục dựng lại cách vị trí ngôi đình cũ khoảng 2 km về hướng Đông Nam (thuộc địa bàn khu phố 4, phường Mũi Né ngày nay). Từ năm 2013 đến năm 2015, ngôi đình được bà con nhân dân địa phương phát tâm ủng hộ kinh phí để trùng tu và nâng cấp một số hạng mục. Là niềm tự hào của các thế hệ người dân làng Khánh Thiện nói riêng và Mũi Né nói chung, ngôi đình là nơi lưu giữ những giá trị văn hóa, tinh thần vô giá của cha ông xưa để lại. Đầu tháng 12/2016, ngôi đình đã được UBND tỉnh công nhận là Di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh.

Sau khi ngôi đình cũ bị giặc Pháp phóng hỏa thiêu rụi, chỉ còn xót lại bức tượng Thần Hoàng Bổn Cảnh bằng đất nung được nhân dân gìn giữ và khi xây dựng lại đình bức tượng được đặt tại gian thờ của đình Khánh Thiện (mới). Trong chuyến tham quan lần này chúng tôi được gặp ông Nguyễn Ngọc Đãi, Trưởng ban quản lý đình và vị phụ trách “hương văn” (người viết và đọc văn tế bằng chữ Nho) của đình là ông Nguyễn Văn Dũng, các vị cho biết thêm: “Theo cha ông chúng tôi nói lại, đình làng xưa Khánh Thiện là một ngôi đình lớn bề thế ở khu vực Mũi Né, các vua triều Nguyễn đã ban nhiều sắc phong cho làng, song khi giặc Pháp phóng hỏa đốt đình thì toàn bộ các sắc phong đã bị thiêu rụi. Năm 1958 xây dựng lại đình mới các chức sắc mới nhớ lại nội dung các sắc phong thần của làng xưa cho viết lại trên giấy bìa cứng cuộn lại đưa vào ống sớ đặt trên bệ thờ của gian chánh điện. Tổng cộng có có 8 ống sớ thờ 8 vị thần…”. Được sự đồng ý cho phép của Ban quản lý, ông “hương văn” thỉnh 8 ống sớ xuống cho chúng tôi được phép khảo cứu. Thật ngạc nhiên, trong 8 ống sớ có 6 vị thần được vua phong cho các đình làng lăng vạn vùng biển như các nơi khác là: Bổn Cảnh Thần Hoàng, Nam Hải cự tộc ngọc lân tôn thần, Thiên Y Ana Diễn Ngọc Phi, Cao Các quảng độ, Đại Càn quốc gia Nam Hải, Chúa Tiên Thánh Phi, Thủy Long Thánh Phi; tại đình Khánh Thiện còn có 2 ống sớ thờ Đức Thánh Trần (Trần Hưng Đạo) và Quốc Tổ Hùng Vương.

Bước đầu chúng tôi nhận định, 6 vị thần đầu tiên được thờ là từ các sắc phong của các vua triều Nguyễn như các đình làng khác, còn với lòng thành kính nhớ công đức của Thánh nhơn và Quốc Tổ nhân dân làng Khánh Thiện nói riêng và Mũi Né nói chung đã thờ Đức Thánh Trần và Quốc Tổ Hùng vương tại đình làng. Riêng bảng ghi công đức của Quốc Tổ Hùng Vương bằng chữ quốc ngữ ghi rõ: “Vua Hùng Vương Thủy Tổ nước Việt Nam.

Kể từ khi nước Việt Nam lập quốc, tính ra năm đã ra hơn bốn nghìn, xét theo lịch sử cổ truyền Hùng Vương là họ oai quyền ngày xưa. Họ trước nhất làm vua nước Tổ Việt Nam này tên cũ Văn Lang, vững bền một chiếc ngai vàng, đổi thay mười tám Hùng Vương trị vì.

Công ơn Tổ xét suy cho kỹ, đã rèn nên thế hệ ngày nay, Việt Nam giòng giống ta đây, oai hùng cũng bởi nhờ tay Tổ Hùng, gương Tiền nhơn còn lồng lộng sáng, ánh dương quang tỏ rạng sơn hà, trải bao biến cực can qua, cơ đồ nước Việt vững ba chân kiềng, đứng trước ngọn lửa thiêng rừng rực, đỉnh trầm hương sực nức khói hương, chúng ta con cháu Hùng Vương, cao tay thề quyết noi gương Tổ truyền, nguyện gìn giữ cho bền danh dự, cố ganh đua rộng mở tinh thần, nước non ngày một canh tân, Tiên Rồng nòi giống góp phần văn minh, cờ độc lập tung hoành trước gió, đài vinh quang đồ sộ ngất cao, năm châu thiên hạ trông vào, Việt Nam lên tiếng tự hào từ đây.

Xã Khánh Thiện chúng tôi xin phụng thờ và tưởng niệm công đức của Tiền nhơn đời đời không quên”.

Về bảng chữ Hán, nhà nghiên cứu Hoàng Hạnh chép lại nguyên văn:

“平 順 省 海 龍 郡 慶 善 社 奉 事 越 南 國 始 祖 雄 王 拾 捌 世 紀 治 位 已 得 四 千 餘 年 現 存 陵 廟 香 灯 奉 祀 自 古 至 今 尚 存 特 準 奉 事 紀 念 功 德

Phiên âm:

Bình Thuận tỉnh Hải Long quận Khánh Thiện xã phụng sự Việt Nam quốc, thủy tổ Hùng Vương thập bát thế kỷ trị vị, dĩ đắc tứ thiên dư niên, hiện tồn lăng miếu hương đăng phụng tự tự cổ chí kim thượng tồn. Đặc chuẩn phụng sự kỷ niệm công đức.

Bản dịch:

Xã Khánh Thiện thuộc quận Hải Long tỉnh Bình Thuận có thờ cúng 18 đời vua Hùng, là thủy tổ trị vì đất nước Việt Nam ta. Đã hơn bốn ngàn năm, lăng miếu vẫn còn đèn hương phụng tế rất sùng kính từ xưa đến nay.

Vậy đặc biệt chuẩn cho (xã Khánh Thiện-người dịch) được thờ cúng để ghi nhớ công đức”.

Việc phát hiện tại đình làng Khánh Thiện (Mũi Né) có thờ Quốc Tổ Hùng Vương góp thêm chi tiết tấm lòng của cư dân Bình Thuận hướng về Quốc Tổ. Bởi theo tài liệu tại tỉnh Bình Thuận, qua các đợt khảo sát, kiểm kê di tích, cơ sở tín ngưỡng, tôn giáo đã xác định có hơn 30 điểm di tích, cơ sở tín ngưỡng có thờ phối tự các vua Hùng. Tuy nhiên, việc thờ cúng Hùng Vương chỉ ở mức độ nhỏ lẻ và không phải thờ riêng các vua Hùng Vương mà là thờ phối tự (thờ chung) với các vị thần linh khác. Trong đó, địa bàn có nhiều cơ sở thờ phối tự các vua Hùng đáng kể nhất là huyện Tuy Phong, cụ thể như: Đình làng Bình An (Bình Thạnh), đình làng Lâm Lộc (Hòa Minh), đình làng Long Phước (Phước Thể), miếu Thanh Minh (Chí Công) và một số cơ sở tín ngưỡng ở thị trấn Liên Hương, xã Vĩnh Hảo, Vĩnh Tân... Chỉ duy nhất có Đền thờ Hùng Vương ở thị trấn Phan Rí Cửa, huyện Tuy Phong vẫn duy trì tên gọi, chức năng, nội dung thờ phụng chính là các vua Hùng và đây cũng là ngôi đền thờ Quốc Tổ Hùng Vương duy nhất hiện có trên địa bàn huyện Tuy Phong nói chung và tỉnh Bình Thuận nói riêng.

Tiền thân của Đền thờ Hùng Vương ngày nay vốn là ngôi đình của làng Cam Hải do nhân dân địa phương đóng góp tiền của xây dựng và hoàn tất vào năm Tự Đức thứ 12 (1859) để thờ Thành hoàng Bổn cảnh và các bậc Tiền hiền, Hậu hiền có công khai khẩn đất đai, quy tập dân cư, lập làng. Về sau, người dân địa phương đã đưa Phật vào thờ trong đình làng Cam Hải, đồng thời sử dụng nơi đây làm cơ sở hoạt động của Hội Phật học Phan Rí Cửa phục vụ cho việc phát triển Phật giáo.

Đến năm 1958, người dân Phan Rí Cửa đã đưa thêm các vị vua Hùng vào thờ phụng tại đình làng Cam Hải. Đến năm 1964, sau khi chùa Hải Hội được xây dựng hoàn chỉnh, Hội Phật học Phan Rí Cửa đã chuyển tất cả chức năng và tín ngưỡng thờ Phật qua chùa và đình làng Cam Hải từ đó trở về sau chỉ còn lại chức năng chính là thờ cúng Quốc Tổ Hùng Vương. Từ đó trở đi, tên gọi Đền thờ Hùng Vương đã ra đời và trở thành tên gọi chính thức thay cho đình làng Cam Hải tồn tại đến ngày nay.

Năm 2016, Đền thờ Hùng Vương này được tỉnh Bình Thuận chọn làm nơi tổ chức Lễ an vị, sau khi thỉnh rước “Đất, Nước, chân hương” từ Đền Hùng ở Phú Thọ về. Năm 2016, chính là năm Bình Thuận cùng Phú Thọ, Hưng Yên và Cà Mau tổ chức Giỗ Tổ Hùng Vương – Lễ hội Đền Hùng cấp quốc gia. Và từ một lễ hội nhỏ theo tập tục ở địa phương, bắt đầu từ 2018, Lễ hội Giỗ tổ Hùng Vương ở Phan Rí Cửa được nâng tầm thành một lễ hội có quy mô cấp tỉnh. Đây là năm đầu tiên Bình Thuận tổ chức nghi lễ giỗ Tổ Hùng Vương theo nghi thức cấp tỉnh. Ngoài Sở Văn hóa - Thể thao - Du lịch và huyện Tuy Phong chuẩn bị nghi thức, còn có huyện Hàm Thuận Bắc và Bắc Bình tham gia góp giỗ và dâng hương các vua Hùng. Buổi lễ đã thu hút rất nhiều người dân địa phương và các huyện Hàm Thuận Bắc, Bắc Bình đến tham dự và vào đền dâng hương các vị vua Hùng.

“Dù ai đi ngược về xuôi

Nhớ ngày Giỗ Tổ mồng mười tháng ba”

Mùng 10 tháng ba âm lịch hàng năm là ngày Giỗ tổ Hùng Vương; đây là ngày lễ trọng đại, là biểu tượng văn hóa hướng về cội nguồn dân tộc. Từ Đền Hùng - trung tâm thờ tự đầu tiên ở tỉnh Phú Thọ, tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương dần dần lan tỏa ra cả nước, tồn tại lâu bền qua nhiều đời cho đến ngày nay. Đến nay, hầu hết các tỉnh, thành phố trong cả nước đều có đền thờ Quốc tổ Hùng Vương, hàng năm vào ngày mùng 10 tháng ba âm lịch nhân dân các địa phương về tham dự, dâng hương bày tỏ lòng thành kính lên các vua Hùng tại địa phương mình.

Từ Đền thờ và Lễ hội Giỗ tổ Hùng Vương tại thị trấn Phan Rí Cửa chúng ta tin tưởng rằng lễ hội sẽ phát triển cho nhân dân trong tỉnh và khách thập phương tổ chức hành hương về Giỗ tổ, kết hợp với tham quan du lịch trên cung đường ven biển đẹp nhất Bình Thuận kết nối Mũi Né - Bàu Trắng - Phan Rí - La Gàn…