Đọc sách cần lựa chọn

Cuốn Sự sụp đổ của nghề làm cha mẹ có dung lượng kiến thức rất nhiều, không thể nói đầy đủ trong một bài báo nhỏ, chúng tôi chỉ giới thiệu phần nhỏ về những nguyên nhân làm cho cha mẹ đánh mất vai trò vị trí của mình trong giáo dục con cái thời hiện đại – mục đích gợi cho độc giả tìm cuốn sách này để đọc.

Ở phần hai, bác sĩ Sax đưa ra những giải pháp cụ thể, xác định điều quan trọng trong giáo dục để trẻ trưởng thành về sau là “khả năng tự kiểm soát”, sự “chính trực”, “trung thực” của chúng và nhấn mạnh về giáo dục “kỷ luật tự giác”. Chứng minh điều đó, ông dựa vào thí nghiệm khoa học của tiến sĩ James Heckman tại Đại học Chicago, người đoạt giải Noben về Kinh tế, vào tháng 4/1970, khảo sát trên 17.000 trẻ sơ sinh, theo dõi đều đặn những em bé đó cho đến năm 2008, khi chúng đã 38 tuổi, đã phân tích những dữ liệu về nhóm những đứa trẻ này, cho thấy: “Rất nhiều trường hợp có IQ cao nhưng không thành công trong cuộc sống vì họ thiếu kỷ luật tự giác và ngược lại, nhiều người có IQ thấp nhưng thành công nhờ sự kiên trì, độ tin cậy và kỷ luật tự giác. Bác sĩ Heckman dựa trên dữ liệu để phân tích và đưa ra kết luận: Điểm số và điểm thi “là những chỉ số không dự đoán về thành công trong cuộc sống vì chúng chỉ đo lường một kỹ năng – thành tích tư duy… Các kỹ năng tư duy đã được quá coi trọng… Kỹ năng tính cách mới đóng vai trò then chốt”.

Tiến sĩ – bác sĩ Leonard Sax tiếp tục đưa ra giải pháp nhiệm vụ giáo dục con cái, đầu tiên là dạy khiêm nhường. Khiêm nhường không phải là sự rụt rè, hèn nhác, mà đơn giản là sự quan tâm đến người khác như quan tâm đến chính bản thân mình. Điều đó có nghĩa khi gặp gỡ những người mới quen, bạn cố gắng tìm hiểu điều gì đó về họ trước khi bắt đầu nói về dự án hiện tại của bạn tuyệt vời đến đâu. Khiêm nhường có nghĩa là lắng nghe khi người khác nói, thay vì chuẩn bị bài phát biểu của riêng bạn trong đầu trước khi thực sự lắng nghe những gì người kia nói. Khiêm nhường có nghĩa là nỗ lực hết sức để khiến người khác chia sẻ quan điểm của họ trước khi cố gắng bắt họ nghe tràng giang ý kiến của bạn. Khiêm nhường đúng cách giúp bạn nhận ra khuyết điểm và giới hạn của chính mình, dũng cảm chấp nhận những rủi ro khi cần thiết, để chuẩn bị tốt hơn và quyết tâm tiến về phía trước bằng mọi cách. Nó ngược với sự tự tôn của tuổi trẻ, thường bồng bột, không nhận thức được những thiếu sót của bản thân. Thuốc giải độc cho văn hóa tự tôn quá mức là văn hóa khiêm nhường. Khiêm nhường sẽ thấy hạnh phúc vui mừng vì thành công của người khác. Văn hóa khiêm nhường dẫn đến lòng biết ơn, sự trân trọng và hài lòng. Chìa khóa để hạnh phúc lâu dài là sự hài lòng.

Điều thứ hai ông đặt ra là sự tận hưởng. Tận hưởng ở đây không nên hiểu nhầm về sử dụng vật chất mà là tận hưởng thời gian với con cái. Nhiều phụ huynh không nhận thức ra được vấn đề này. Họ nói rằng trong cuộc sống họ rất bộn bề công việc, từ việc nơi công sở đến việc gia đình – nhất là người mẹ. Thỉnh thoảng mới dẫn con đi chỗ này chỗ kia, còn những sinh hoạt hàng ngày giữa họ với con cái có những khoảng cách khá xa. Ngay trong bữa ăn là lúc hội ngộ, cũng như lúc ngồi chơi với con, cha mẹ lại tập vào xem và trả lời tin nhắn trên điện thoại. Có khi cha mẹ giao điện thoại thông minh hoặc ipad cho con, ai chơi phần nấy. Sự giao thoa tương tác để tạo niềm vui giữa cha mẹ và con cái thường vắng bóng. Tận hưởng thời gian là tổ chức cùng nhau chơi những trò chơi. Ngay trong bữa ăn gia đình, nên chuyện trò, trao đổi, tâm tình vui vẻ, quên đi những thành tích, để con cái thấy được ý nghĩa của cuộc sống.

Giải pháp sau cùng bác sĩ Sax đưa ra là ý nghĩa cuộc sống. Trong 15 năm đi khảo sát học sinh trên 320 trường cấp 2 hoặc cấp 3 ở nhiều châu lục, đặt những câu hỏi xuôi ngược kiểu socrates để học sinh dong tay trả lời như mục đích của việc đi học là gì?... Rồi ông chỉ ra giáo dục đúng đắn, cùng với sự nuôi dạy đúng đắn, nên chuẩn bị cho con trẻ đối mặt với sự thất vọng và thất bại, để buông bỏ giấc mơ khi giấc mơ kết thúc, chuyển sang một lĩnh vực khác mà không mất đi nhiệt huyết. Ông nói một vài trường dạy điều này và đã làm rất tốt. Nhưng nhiều trường ở Mỹ được coi là “tốt nhất” khi nhiều học sinh tốt nghiệp theo học các trường đại học xếp hạng cao, thậm chí không dạy những kỹ năng cần thiết để thành công trong cuộc sống. Tuy đẹp đấy, nhưng đến khi bước vào đời, chúng trở nên mong manh như những tách trà, sẽ dễ vỡ dù chỉ bị rơi một cách nhẹ nhàng nhất.

Về cuốn sách này, tiến sĩ Bill Bennett – nguyên Bộ trưởng Bộ Giáo dục Hoa Kỳ đánh giá cuốn sách đã “cung cấp một cách nhìn quan trọng về việc nuôi dạy con trong thời hiện đại, chỉ ra được cha mẹ đã sai ở đâu và cách khắc phục”; Tạp chí Sách New York giới thiệu: “Nếu bạn chỉ định đọc một cuốn sách nuôi dạy con trong năm nay, hãy chọn cuốn Sự sụp đổ của nghề làm cha mẹ của Leonard Sax”.