4/19 xã còn vướng
Nước là thiết yếu nên chắc chắn không thể thiếu trong cuộc sống. Nhưng nếu theo tiêu chuẩn của xã nông thôn mới (NTM), xã nông thôn mới nâng cao, huyện nông thôn mới, huyện nông thôn mới nâng cao thì việc thực hiện chỉ tiêu nước sạch này trên địa bàn tỉnh tưởng đơn giản nhưng lại gập ghềnh không kém gì leo dốc. Tùy từng nơi xuất hiện những khó khăn, trở ngại riêng và trong năm 2024 này, thời điểm được xem là áp cuối để bước qua năm 2025, mỗi địa phương về đích NTM, NTM nâng cao trong thong thả hay cấp tập thì chỉ tiêu nước sạch bỗng thành quyết định. Đó là chỉ tiêu 17.1, 18.1 với “Tỷ lệ hộ được sử dụng nước sạch theo quy chuẩn” tại Quyết định số 318, Quyết định số 211 và Quyết định số 1462 có tỷ lệ phải đạt khác nhau theo các khu vực; theo chuẩn NTM, NTM nâng cao.
Theo báo cáo của Trung tâm nước sạch và vệ sinh môi trường tỉnh, đến ngày 31/10/2024, trong 7 xã dự kiến đạt chuẩn NTM trong năm 2024 thì đã có 7 xã đạt tiêu chí 17.1. Với 12 xã dự kiến đạt chuẩn NTM nâng cao năm 2024 thì có 8 xã (tỷ lệ 66,67%) đạt chỉ tiêu 18.1. Còn 4 xã chưa đạt chỉ tiêu 18.1, gồm các xã: Hàm Minh, Nam Chính, Sùng Nhơn và Vũ Hòa.
Phân tích nguyên nhân, lãnh đạo Trung tâm nước sạch và vệ sinh môi trường tỉnh cho biết, trong 4 xã trên thì có 3 xã thuộc huyện Đức Linh. Trên địa bàn huyện này đã thi công hoàn thành và đưa vào sử dụng 2 danh mục công trình từ vốn Chương trình MTQG Xây dựng NTM. Đó là công trình Nâng cấp Nhà máy nước thị trấn Võ Xu và mở rộng tuyến ống xã Nam Chính và xã Vũ Hòa, huyện Đức Linh; công trình Trạm bơm tăng áp và tuyến ống cấp nước xã Sùng Nhơn và Đa Kai, huyện Đức Linh. Thế nhưng, tại xã Vũ Hòa chỉ đầu tư tuyến ống HDPE D160 dài 2.705m nên chỉ cấp được cho khoảng 220 hộ; tương tự tại xã Nam Chính, tuyến ống có tổng chiều dài 6.845m cũng chỉ cấp được cho khoảng 239 hộ nên không có khả năng đạt chỉ tiêu 18.1 trong năm 2024. Vì với tỷ lệ hộ sử dụng nước máy phải trên 50% theo quy định nên 2 xã trên cần xây dựng thêm đường ống. Cụ thể, phải thêm 75 km đường ống nước (khoảng 1.800 hộ), từ Dự án mở rộng tuyến ống Đức Tài, Nam Chính và 48 km (khoảng 2.200 hộ) từ Dự án mở rộng tuyến ống Võ Xu, Vũ Hòa.
Riêng đối với xã Sùng Nhơn, tuyến ống cấp cho gần 70% khu vực dân cư nhưng lại vướng việc người dân chưa thích bắt nước máy nên địa phương phải vận động người dân tích cực lắp đặt thủy kế thì mới đảm bảo đạt chỉ tiêu 18.1 trong năm 2024. Trong khi đó, xã Hàm Minh, huyện Hàm Thuận Nam cũng rơi vào vướng mắc tương tự, khi không đủ số hộ lắp thủy kế theo quy định. Hiện Hàm Minh cần thêm 207 hộ nữa là khả thi và có khả năng đạt NTM nâng cao trong năm 2024.
Yêu cầu mang tính tổng kết
Đến thời điểm này, có thể nói Đức Linh xây dựng huyện nông thôn mới nâng cao rất nổi bật nhưng chính chỉ tiêu nước sạch đang vướng ở 3 xã làm chậm tiến độ xây dựng ở huyện này. Mới đây tình hình trên đã được gỡ, khi HĐND tỉnh đã phê duyệt chủ trương đầu tư 2 danh mục công trình, gồm: Mở rộng tuyến ống cấp nước thị trấn Võ Xu, xã Vũ Hòa, huyện Đức Linh và Mở rộng tuyến ống cấp nước các xã Mê Pu, Sùng Nhơn và Đa Kai, huyện Đức Linh. Hiện nay, 2 danh mục công trình nêu trên đang được triển khai lập dự án để trình cấp thẩm quyền thẩm định, phê duyệt dự án. Ngoài ra, Trung tâm nước sạch và vệ sinh môi trường nông thôn tỉnh cũng đang trình thẩm định phê duyệt chủ trương đầu tư danh mục về Mở rộng tuyến ống cấp nước xã Nam Chính, huyện Đức Linh. Nếu năm 2025 triển khai thi công 3 danh mục công trình trên thì các xã Nam Chính, Vũ Hòa, Sùng Nhơn, Đa Kai mới có khả năng đạt chuẩn NTM nâng cao trong năm 2025. Và khi ấy, Đức Linh mới có thể đạt huyện NTM nâng cao. Còn nếu không kịp thì cũng sẽ lỡ nhịp.
Trong khi đó, yêu cầu huyện đạt chuẩn NTM đối với chỉ tiêu nước sạch cũng mang tính tổng kết. Đối chiếu với quy định tại Quyết định số 320 của Thủ tướng Chính phủ thì huyện đó phải có 100% xã công nhận đạt chuẩn NTM; có tối thiểu 10% xã đạt chuẩn NTM nâng cao giai đoạn 2021 - 2025; có 22% hộ sử dụng nước máy. Theo đó, các huyện đã đăng ký đạt chỉ tiêu nước sạch trong năm 2024 là Tánh Linh, Hàm Tân thì đến thời điểm này, chỉ có Hàm Tân có khả năng đạt, nếu sớm đẩy nhanh hoàn tất thủ tục đề nghị thẩm định công nhận đạt chuẩn NTM đối với xã Tân Thắng và công nhận tối thiểu 1 xã NTM nâng cao trong giai đoạn 2021 -2025 theo quy định. Còn với Tánh Linh thì chưa có khả năng, khi còn 3 xã Gia Huynh, Măng Tố, La Ngâu chưa được UBND tỉnh công nhận xã đạt chuẩn nông thôn mới; chưa có xã nào được công nhận xã đạt chuẩn NTM nâng cao giai đoạn 2021 - 2025 và cuối năm 2023 mới đạt gần 20% hộ dân sử dụng nước máy.
Còn đối với thị xã, thành phố hoàn thành NTM, để đạt chỉ tiêu nước sạch cũng mang tính chất phải xong các chỉ tiêu bắt buộc khác. Theo Quyết định số 320 của Thủ tướng Chính phủ, thị xã, thành phố hoàn thành NTM là khi có 100% xã công nhận đạt chuẩn NTM; có tối thiểu 1 xã đạt chuẩn NTM nâng cao giai đoạn 2021 -2025. Đến thời điểm này, đối chiếu thì thị xã La Gi có khả năng hoàn thành nhiệm vụ xây dựng NTM đối với chỉ tiêu nước sạch trong năm 2024 với yêu cầu sớm hoàn tất thủ tục đề nghị thẩm định công nhận tối thiểu 1 xã đạt chuẩn NTM nâng cao trong giai đoạn 2021 -2025 theo quy định. Còn TP.Phan Thiết chưa có khả năng, vì còn 1 xã Tiến Thành chưa công nhận xã đạt chuẩn nông thôn mới theo Bộ tiêu chí giai đoạn 2021 - 2025; chưa có xã nào đạt chuẩn NTM nâng cao giai đoạn 2021 - 2025.
Riêng những huyện chỉ đăng ký các xã NTM, NTM nâng cao đạt chỉ tiêu nước sạch như Hàm Thuận Bắc, Bắc Bình, Tuy Phong, Phú Quý thì đến thời điểm này đã đạt chuẩn. Điều đó cũng có nghĩa sang năm, những xã nào của các huyện đăng ký xây dựng NTM nâng cao… thì cũng bắt đầu chăm chút chỉ tiêu nước sạch tính trên từng nhà dân để đạt tỷ lệ theo quy định.
