Phòng, chống khai thác khoáng sản trái phép: Hiệu quả chỉ từ đồng bộ. Bài 1

Việc phòng, chống khai thác khoáng sản trái phép những năm qua trên địa bàn các huyện nhiều khi như “ném đá ao bèo”, chỉ có sự vào cuộc đồng bộ giữa sở ngành chức năng, chính quyền UBND cấp huyện, cấp xã mới đem lại hiệu quả thiết thực đối với lĩnh vực phức tạp này.

Đồng bộ xử lý

Phó Giám đốc Sở Tài nguyên & Môi trường (TN & MT) Phan Thị Xuân Thu chia sẻ: “Từ tháng 6 năm ngoái, tôi cùng chuyên viên Sở TN & MT quần thảo nhiều lần các điểm khai thác cát trái phép trên địa bàn các thôn 1, 2, 3 xã Sơn Mỹ, huyện Hàm Tân; quả thực các điểm này trước đó chính quyền huyện, xã có xử lý vi phạm hành chính, nhưng đâu lại vào đó, một số điểm biến tướng lớn hơn. Điển hình như khu vực núi Đất giáp ranh giữa hai xã Sơn Mỹ - Tân Xuân với những hố hầm nham nhở, sâu 1 – 5 m, loang lổ cả một khu vực rộng lớn mà những cánh rừng keo lá tràm đang lên xanh gần đó không thể nào che phủ được! Ngay sau đó sở phối hợp UBND huyện Hàm Tân kiểm tra các khu vực khai thác khoáng sản trái phép (KTKSTP) kéo dài tại xã Sơn Mỹ đã có Công văn số 3278/STNMT-TNNKS, ngày 19/7/2023, đề xuất UBND tỉnh chủ trì sở ngành, địa phương kiểm tra thực địa”. Đoàn của tỉnh đã kiểm tra khá nhiều điểm tại địa phương này, nhất là ở khu vực núi Đất, ông Phan Văn Đăng, Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh dẫn đầu đoàn khi ấy bức xúc: “Cảnh hoang tàn chẳng khác nào các hầm bom B.52 thời chiến tranh để lại. Ở đây như một đại công trường dùng máy móc khai thác đất cát lâu dài rồi, không thể nói không biết, chính quyền hai địa phương giáp ranh chưa có biện pháp ngăn chặn hiệu quả!”.

Đồng thời qua tham mưu Sở TN & MT xử lý dứt điểm điểm nóng kéo dài, UBND tỉnh ban hành Thông báo số 727/TB-UBND, ngày 25/10/2023 chỉ đạo Công an tỉnh, Sở TN & MT, UBND huyện Hàm Tân rà soát các khu vực KTKSTP tại xã Sơn Mỹ, đưa các đối tượng liên quan vào giải quyết tin tố giác tội phạm, xử lý theo đúng quy định pháp luật. Đây là điểm nhấn về công tác phòng, chống khai thác cát trái phép diễn ra thời gian dài tại Sơn Mỹ.

Công an tỉnh phối hợp Công an huyện Hàm Tân nhanh chóng vào cuộc điều tra KTKSTP diễn ra lâu nay tại địa phương này, giải quyết tin tố giác tội phạm. Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an Hàm Tân đã khởi tố vụ án khai thác khoáng sản trái phép, bắt tạm giam ông Nguyễn Hữu Chính ngụ thôn 3, xã Sơn Mỹ. Trước đó, Nguyễn Hữu Chính đã dùng các phương tiện khai thác trái phép gần 3.000 m3 cát bồi nền vận chuyển đưa về 4 khu vực rộng lớn 5.350 m2, nhằm xuất tiêu thụ sang tỉnh giáp ranh Bà Rịa - Vũng Tàu từ hướng quốc lộ 55. Một số vụ việc KTKSTP trên địa bàn này, lực lượng công an cũng đã khởi tố vụ án, bắt tạm giam nhiều đối tượng liên quan, kể cả cán bộ, viên chức địa chính xã vi phạm. Trong khi đó, thông qua công tác điều tra, Công an huyện xác định tại 5 vị trí đất (10/10 thửa đất) có dấu hiệu bị tác động, hoạt động khai đào vận chuyển khoáng sản thuộc 3 khu vực: Bình Long ở thôn 1, núi Đất thôn 2, Phước Sa thôn 3, xã Sơn Mỹ. Lực lượng Công an tỉnh đang mở rộng điều tra ra khu vực núi Đất, nơi giáp ranh Sơn Mỹ và Tân Xuân đang bị khai thác đất cát trái phép nhiều năm nay với diện tích lớn (4,3 ha), theo chỉ đạo của Tỉnh ủy, UBND tỉnh. Ban Thường vụ Tỉnh ủy đã có Công văn số 1039-CV/TU (ngày 4/6/2024) chỉ đạo tăng cường công tác quản lý và xử lý các hành vi vi phạm pháp luật liên quan đến lĩnh vực khoáng sản.

Trong khuôn khổ liên quan, tháng 6/2024, Sở TN & MT đã ban hành kết luận thanh tra việc chấp hành các quy định pháp luật trong hoạt động khai thác khoáng sản của Công ty TNHH Sản xuất Dịch vụ Thương mại Long Thái Việt (mỏ cát thôn 2, xã Sơn Mỹ, Hàm Tân) gần khu vực núi Đất bị tàn phá và Công ty TNHH Phương Nam – Bình Thuận (mỏ cát bồi nền tại xã Tân Tiến, TX. La Gi), chuyển hồ sơ vụ việc sang Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an Bình Thuận để điều tra làm rõ dấu hiệu vi phạm pháp luật theo quy định.

Vụ việc vi phạm giảm hẳn

Trước đó, Sở TN & MT phối hợp Công an tỉnh, chính quyền địa phương xử lý căn cơ một số vụ việc KTKSTP nổi cộm, kéo dài các địa bàn khác. 30 tàu gắn máy hút cát đã đưa ra khỏi khu vực lòng hồ Biển Lạc thuộc địa bàn huyện Tánh Linh giáp ranh huyện Đức Linh vào cuối năm trước, trả lại bình yên lòng hồ, hạn chế tối đa sạt lở hai bên bờ hồ rộng lớn do khai thác cát lậu lòng hồ trước đây. Khu vực nghiền, tuyển rửa để thu hồi khoáng sản vàng tại xã Phan Sơn, huyện Bắc Bình đã được Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an huyện Bắc Bình khởi tố vụ án, khởi tố bị can.

Theo báo cáo của Công an tỉnh, từ đầu năm 2023 đến giữa năm nay, Công an tỉnh đã đưa vào giải quyết 10 tin báo về tội “Vi phạm quy định về khai thác tài nguyên” theo Điều 227 Bộ luật Hình sự. Trong đó cơ quan bảo vệ pháp luật này đã truy tố 2 vụ án/3 bị can; hiện đang điều tra 2 vụ án; đang giải quyết 6 tin báo xảy ra tại các huyện Hàm Tân, Tánh Linh, Hàm Thuận Nam, Hàm Thuận Bắc. Sự vào cuộc quyết liệt của sở ngành chức năng như Sở TN & MT, Công an tỉnh, UBND các huyện, thị xã La Gi, hơn một năm nay đã góp phần giảm đáng kể tình trạng KTKSTP tại nhiều địa phương. Theo thống kê, đầu năm 2023 đến nay, toàn tỉnh đã xử lý 857 vụ khai thác, vận chuyển, tiêu thụ khoáng sản trái phép, tịch thu nhiều tang vật, phương tiện vi phạm, xử phạt và truy thu tổng số tiền hơn 13 tỷ đồng. Lãnh đạo UBND các huyện, thị cho hay, hiện chỉ còn tồn tại các vụ việc KTKSTP nhỏ lẻ ở địa bàn sâu xa, khu vực giáp ranh giữa các huyện trong, ngoài tỉnh. Cụ thể như khu vực đập 812 thôn Cà Lúc, Sông Tho thuộc xã Phan Lâm, Phan Sơn (Bắc Bình); Suối Kè, xã Gia Huynh (Tánh Linh) giáp ranh huyện Đức Linh và huyện Xuân Lộc (Đồng Nai); khu vực giáp ranh TX. La Gi với huyện Hàm Thuận Nam, Hàm Tân.

Cuối tháng 5 vừa qua, Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh Đoàn Anh Dũng chủ trì buổi họp trực tuyến nghe các sở, ngành, địa phương báo cáo tình hình khai thác, vận chuyển, tiêu thụ khoáng sản trái phép trên địa bàn tỉnh; Chủ tịch UBND tỉnh ghi nhận sự quyết tâm của sở ngành chức năng (Sở TN & MT, Công an tỉnh), UBND cấp huyện lập lại trật tự này. Sau cuộc họp, UBND tỉnh có Thông báo số 176/TB-UBND ngày 10/6/2024 đã đánh giá thời gian gần đây hoạt động khai thác, vận chuyển, tiêu thụ khoáng sản trái phép cơ bản được kiểm soát. Đặc biệt, sau khi Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an huyện Hàm Tân khởi tố vụ án, khởi tố bị can để điều tra về các hành vi vi phạm liên quan đến hoạt động khoáng sản trái phép tại địa bàn xã Sơn Mỹ, huyện Hàm Tân, bước đầu lấy lại niềm tin của nhân dân; đồng thời UBND tỉnh đánh giá cao sự vào cuộc, quyết liệt của Công an tỉnh trong công tác này.