Chân dung Nguyễn Bắc Sơn - một bài thơ tự họa chân thật

Chiến tranh Việt Nam & Tôi là tập thơ phản chiến làm nên thi sĩ Nguyễn Bắc Sơn mà bạn đọc không chỉ trong Nam mà ngoài Bắc đều biết; hơn thế, nhiều nhà thơ, nhà nghiên cứu trong nước, ngoài nước đã nói rất nhiều. Riêng tôi chỉ muốn nói tới một bài thơ có ở trong tập, đó là bài Chân dung Nguyễn Bắc Sơn:

Ta sống ở đời như một kẻ nhàn du

Trôi qua tháng, trôi qua ngày, trôi trên cuộc đời huyễn mộng

Trôi từ chiếc nôi ru đến nấm mồ

Trên trái đất có rừng già núi non cùng biển sóng

Trong Nguyễn Bắc Sơn có một kẻ làm thơ

Kẻ làm thơ đôi khi biến thành du đãng

Hoặc nhà tu theo khí hậu từng mùa.

Bạn bè đã chia xa, ta khề khà cùng sách vở

Mất bảy năm trời ta hiểu Thích - Ca

Ôi nụ cười đó từng đêm ta mất ngủ

Những ngày ăn gạo lứt muối mè chữa bệnh

Tắm mình trong triết lý Cực - Đông

Những ngày xem Zen là lẽ sống

Hạnh phúc về như nước lấp con sông

Ta đổi mới, ta nồng nàn sức sống

Như mùa mưa phân phối ruộng đồng xanh

Ta dự tính giã từ vai khán giả

Nối vòng tay vòng tay lớn Việt Nam.

Đó là bài thơ tự họa chân dung Nguyễn Bắc Sơn một cách chân thực trong bối cảnh miền Nam Việt Nam trước năm 1975, lúc mà phong trào học sinh, sinh viên các đô thị miền Nam sục sôi xuống đường đấu tranh, chống chế độ độc tài, ôm chân đế quốc, nổi lên trong phong trào đó là những nhân vật nổi tiếng như Huỳnh Tẫn Mẫm, Phan Duy Nhân, Hoàng Phủ Ngọc Tường, Trịnh Công Sơn… Riêng Nguyễn Bắc Sơn thì bỏ học, anh tự học lấy những điều mình yêu thích… Anh thích đeo đuổi Zen gồm Đạo học, Yoga; anh học phương pháp dưỡng sinh của Đại Thánh Ysakuzawa Ngoichi, anh học ngoại ngữ với học võ tự do, học thổi sáo … Nói cho cùng là học theo ý thích chứ chẳng để làm gì, ngoại trừ môn châm cứu thì anh có truyền nghề cho lương y Phan Thiết sau những năm giải phóng mà một số lương y đang hành nghề hiện nay vẫn nói với tôi.

Nguyễn Bắc Sơn được sống trong sự tần tảo của người mẹ giàu lòng bao dung, chắc chắn anh thấy điều đó nên anh đã có câu thơ mở đầu: Ta sống trên đời như một kẻ nhàn du/Trôi qua tháng, trôi qua ngày, trôi trên cuộc đời huyễn mộng/ Trôi từ chiếc nôi ru đến nấm mồ…

Thật ra, cái mà người mẹ hiền hậu, giàu lòng bao dung cho anh lớn hơn rất nhiều chính là tạo ra tâm hồn thi sĩ của anh, không rõ anh có biết điều đó hay không chỉ thấy anh viết rất tự nhiên, thành thật:

Trên trái đất có rừng già núi non cùng biển sóng

Trong Nguyễn Bắc Sơn có một kẻ làm thơ

Kẻ làm thơ đôi khi biến thành du đãng

Hoặc nhà tu theo khí hậu từng mùa…

Cảm hứng về thế sự và đời tư của nhà thơ Nguyễn Bắc Sơn trong bài thơ tự họa chân dung Nguyễn Bắc Sơn lên đến đỉnh điểm ấy là khổ kết của bài thơ:

… Ta đổi mới, ta nồng nàn sức sống

Như mùa mưa phân phối ruộng đồng xanh

Ta dự tính giã từ vai khán giả

Nối vòng tay vòng tay lớn Việt Nam.

Và kết quả tập thơ Chiến tranh Việt Nam & Tôi ra đời, đó là tập thơ phản chiến làm nên thi sĩ Nguyễn Bắc Sơn mà bạn đọc yêu thơ từ trong Nam ngoài Bắc ai ai cũng biết.

Trần Duy Lý