HÒN BÀ - danh thắng bị bỏ quên?

                

Hòn Bà - La Gi.

Năm 2012, tỉnh Bình Thuận quyết định xếp hạng Hòn Bà là Di tích danh thắng nhưng lại tiếp tục lãng quên dù cách xa bờ chừng 2 cây số. Hòn Bà không chỉ đẹp với cảnh quan thiên nhiên kỳ thú, mà còn gắn với một sự tích có gốc gác văn hóa Chăm từ phiến đá nguyên sơ mang hình ảnh Po Inư Nưga bà mẹ xứ sở, nhưng trong quá trình phát triển, hội nhập của cộng đồng người Việt thì trở thành Thiên Y Ana thánh mẫu. Cũng từ ấy người dân địa phương truyền tụng nhau về câu chuyện tình rất đẹp với hồi kết là cảnh ly tan với các địa danh Núi Ông (Tánh Linh), suối Nước Nóng (Bình Châu) và Hòn Bà, đậm chất nhân văn và tâm hồn Việt. Đó cũng là giá trị văn hóa độc đáo của di tích Hòn Bà.

Trước 1975, thường nghe câu truyền miệng nhau “Hòn Bà là động tiên sa” đã nói lên vẻ đẹp hoang đường, thơ mộng ở đây. Còn sách Đại Nam nhất thống chí, từ giữa thế kỷ 19 đã mô tả đảo Thiên Y: “Ở cửa tấn La Di, phía tây nam huyện, tục gọi Hòn Bà. Đảo ấy chu vi hơn 200 trượng; từ mặt nước đến trên đỉnh hơn 30 trượng, cây cổ thụ xum xuê. Trên đỉnh núi có một chỗ bằng phẳng ước độ 2 trượng 4 thước, có ngôi đền cổ thờ tượng đá A Diễn Bà”… Cách đo đạc ngày xưa so với bây giờ không mấy phù hợp nhưng hiện trạng Hòn Bà có đường chu vi trên 700 m và địa hình vách đá, cây xanh được tạo hóa bày ra một cách ngẫu hứng dễ gây cho lòng người những cảm xúc an nhiên.

So sánh với Hòn Bà ở mũi Nghinh Phong (Vũng Tàu) mới thấy sự khác biệt khá xa. Nơi này chỉ bằng phân nửa diện tích, cách bờ chỉ 200 m và chỉ là một ngôi miếu thờ cúng Thủy long thần nữ theo tín ngưỡng của ngư dân, nhưng ngôi miếu được xây dựng khá quy mô, bề thế. Trong năm có 4 kỳ tế lễ và trở thành điểm du lịch tâm linh thu hút từ nhiều năm nay. Du khách đi bằng thuyền ra đảo hoặc đợi lúc thủy triều rút thì đi lần theo con đường tự đắp bằng những tảng đá lởm chởm mà vẫn đông người. Không xa, cách Hòn Bà (La Gi) không đầy 8 km trên biển, hải đăng Kê Gà từ lâu trở thành điểm đến của khách du lịch khắp nơi. Bằng những dịch vụ vận chuyển trên chiếc thúng chai, thuyền con vẫn cho khách đặt chân lên hòn đảo này một cách dễ dàng.

Trong khi đó, khách du lịch muốn tham quan, cúng viếng đền thờ Thiên Y- Hòn Bà thì lại không có bất cứ phương tiện nào phục vụ. Sự quản lý khá nghiêm của Trạm Biên phòng ngay cửa biển chỉ đơn giản là lệnh từ trên không cho ra đảo. Năm 2007, trong danh mục Dự án kêu gọi đầu tư của UBND thị xã La Gi giới thiệu dự án Khu du lịch cộng đồng Đồi Dương và Hòn Bà (thuộc phường Tân Bình) nhưng đã trên 10 năm nay vẫn còn trên giấy. Có lần chủ Resort Ba Thật mạnh dạn đầu tư một chiếc thuyền làm dịch vụ đưa du khách tham quan đảo Hòn Bà nhưng ngành chức năng của tỉnh không cho phép. Lý do là tại Hòn Bà không có công trình bến cảng cho thuyền neo đậu… đành thua! Tìm hiểu qua ngành văn hóa thông tin địa phương với câu hỏi thế thì việc công nhận Hòn Bà là di tích danh thắng mà sao lại không có giải pháp nào để tạo điều kiện cho khách du lịch tham quan? Vẫn không có được câu trả lời. Trong khi đó trên các văn bản, sản phẩm văn hóa đề cập về tiềm năng văn hóa, du lịch ở La Gi luôn coi như một địa chỉ thần thoại với nhiều mỹ từ đúng trên thực tế địa hình, cảnh quan ở đây. Điều trái ngược, khách du lịch càng háo hức được một lần đến thì do thời gian quên lãng quá dài đã tác động đến cơ sở thờ phụng không theo yêu cầu thiết chế, vệ sinh môi trường đảo ngày càng đối mặt với nguy cơ tích tụ, ô nhiễm. Cũng do tình trạng “cấm chỉ” ra đảo, ngay trên bờ tồn tại một ngôi Miếu Ba Cô (ở Tân Long) nay trở thành địa chỉ cúng bái Bà Thiên Y càng đẩy xa dần bản sắc văn hóa đối với di tích Hòn Bà.

 PHAN CHÍNH