Mười ngày rung chuyển thế giới: Tác phẩm xuất sắc về Cách mạng Tháng Mười Nga năm 1917

Cách mạng Tháng Mười năm 1917 thắng lợi đã làm thay đổi hoàn toàn tình hình đất nước và số phận của hàng triệu con người ở Nga. Đồng thời, làm thay đổi cục diện thế giới, cổ vũ mạnh mẽ và để lại nhiều bài học kinh nghiệm quý báu cho phong trào cách mạng của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và các dân tộc bị áp bức trên toàn thế giới.

Có mặt tại nước Nga trong suốt những ngày diễn ra cuộc cách mạng vĩ đại, trực tiếp chứng kiến những thời khắc quan trọng, gặp gỡ vô số nhân vật ở cả hai phía: cách mạng và phản cách mạng, John Reed - một nhà báo người Mỹ (1887-1920), đã cho ra đời tác phẩm Mười ngày rung chuyển thế giới.

Nhà báo John Reed (1887-1920).

Thiên anh hùng ca Mười ngày rung chuyển thế giới xuất bản lần đầu tại New York năm 1919. Qua 12 chương sách, diễn biến của cuộc cách mạng hiện lên một cách trung thực, sống động và đặc biệt rất chi tiết. Đúng như lời tựa của bà Nadezhda Krupskaya (vợ của lãnh tụ Lênin) viết cho bản dịch tiếng Nga năm 1923: “Tác phẩm này kể lại một cách sinh động và mạnh mẽ khác thường những ngày đầu của Cách mạng Tháng Mười. Đây không phải chỉ là một bản liệt kê sự việc, một tập tài liệu, mà là hàng loạt những hình ảnh sống, những hình ảnh điển hình đến nỗi bất cứ người nào đã được chứng kiến cuộc Cách mạng cũng hình dung ra ngay những cảnh tương tự mà chính mình đã sống. Tất cả những bức ảnh chụp ngay tại chỗ đó thể hiện một cách cực kỳ rõ nét tâm trạng của quần chúng, và vì thế khiến cho người đọc nắm được ý nghĩa chân chính của những diễn biến của cuộc Cách mạng vĩ đại”.

Bìa cuốn sách Mười ngày rung chuyển thế giới, bản in NXB Văn học 1977 (trái) và bản in năm 2017 của NXB Tổng hợp Tp. Hồ Chí Minh (phải).

Sinh thời, lãnh tụ V.I. Lênin đánh giá rất cao quyển sách và ông cũng đã viết bài tựa cho tác phẩm này, năm 1926 bài tựa của Lênin được đăng trong lần tái bản năm 1926 ở Mỹ. Trong đó có đoạn: “Sau khi đọc một cách vô cùng hứng thú và chăm chú từ đầu chí cuối quyển sách của John Reed Mười ngày rung chuyển thế giới, tôi hết lòng giới thiệu tác phẩm này với công nhân tất cả các nước. Tôi mong muốn cuốn sách này được phát hành hàng triệu bản và dịch ra đủ mọi thứ tiếng, vì nó cung cấp một bức tranh xác thực và vô cùng sinh động về những sự kiện cực kỳ quan trọng để hiểu thế nào là cách mạng vô sản, thế nào là chuyên chính vô sản”.

Tác giả bài viết này lần đầu được đọc Mười ngày rung chuyển thế giới là vào năm 2007, khi ấy được thầy Tưởng Phi Ngọ - Khoa Sử, Trường Đại học Sư phạm Tp. Hồ Chí Minh giới thiệu. Đó là bản dịch tiếng Việt in năm 1977 của dịch giả Đặng Thế Bình và Trương Đắc Vỵ, qua thời gian sách đã cũ, lại bị mối mọt gặm lỗ chỗ. Gần đây, NXB Tổng hợp Tp. Hồ Chí Minh in lại theo bản in 1977 nên đã tìm mua và đọc lại.

Nhân kỷ niệm 105 năm Cách mạng Tháng Mười Nga (7/11/1917-7/11/2022), xin giới thiệu và cùng đọc lại kiệt tác Mười ngày rung chuyển thế giới để thấy rằng: “dù người ta nghĩ thế nào về chủ nghĩa Bôn-sê-vích chăng nữa, không thể chối cãi được rằng Cách mạng Nga là một trong những sự kiện lớn của lịch sử nhân loại”.