Mô hình 3 cấp giúp giảm thiểu số đơn vị hành chính trung gian, từ đó giảm chi phí quản lý hành chính và tăng tính hiệu quả trong tổ chức. Việc bỏ cấp huyện cho phép cấu trúc hành chính trở nên đơn giản hơn, tránh tình trạng chồng chéo trong quản lý và giảm thiểu đầu mối công việc.
Theo các chuyên gia, việc không tổ chức cấp huyện sẽ giúp tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu quả quản lý, tiết kiệm nguồn lực và ngân sách, từ đó dễ dàng hơn trong việc thực hiện các chủ trương và chính sách của Đảng và Nhà nước. Khi bỏ cấp huyện, cấp xã sẽ trở thành đơn vị trực tiếp quản lý và giải quyết các vấn đề của người dân. Điều này làm tăng trách nhiệm của chính quyền cấp xã trước người dân và yêu cầu cao hơn về năng lực lãnh đạo của cán bộ địa phương.
Cấp xã sẽ được trao thêm nhiều quyền hạn và nhiệm vụ trong các lĩnh vực như quản lý đất đai, ngân sách và các dịch vụ công, giúp họ chủ động hơn trong việc phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương. Mô hình 3 cấp tạo điều kiện cho việc ra quyết định nhanh chóng hơn, giúp chính quyền cấp tỉnh có thể chỉ đạo trực tiếp đến cấp xã mà không qua trung gian, từ đó đáp ứng kịp thời các nhu cầu và nguyện vọng của người dân.
Sau khi bỏ cấp huyện và sáp nhập xã, chính quyền cấp xã sẽ có những thay đổi quan trọng để hoạt động đạt kết quả "hiệu năng, hiệu quả, hiệu lực". Dưới đây là một số điểm chính về cách thức hoạt động của chính quyền cấp xã mới: Mở rộng quy mô và trách nhiệm, mỗi xã, phường sẽ quản lý địa bàn rộng lớn hơn, dân số đông hơn và khối lượng công việc nhiều hơn. Chính quyền cấp xã sẽ đảm nhận thêm nhiệm vụ và quyền hạn của cấp huyện trước đây.
Chính quyền cấp xã sẽ tổ chức đầy đủ cơ quan chuyên môn giống như cấp tỉnh, tức là lập phòng ban cho UBND cấp xã để đáp ứng yêu cầu công việc. Dự kiến mỗi xã, phường cần ít nhất 50 - 60 cán bộ để đảm bảo hoạt động hiệu quả. Chuyển sang chế độ công vụ theo vị trí việc làm thay vì phân biệt giữa cán bộ và công chức. Xây dựng chế độ công vụ mới theo hướng năng động, trách nhiệm, minh bạch, thực tài và hiệu quả.
Nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ bằng cách đánh giá, phân loại lại đội ngũ cán bộ, công chức của toàn hệ thống, nhất là ở cấp cơ sở. Giữ lại những người làm việc được và bố trí vào các vị trí phù hợp. Giải quyết chế độ, chính sách đối với những người không phù hợp với mô hình mới.
Chú trọng, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, xây dựng chính quyền số ở cấp xã, đồng bộ với chính phủ số quốc gia. Sử dụng dữ liệu lớn để quản lý quy mô lãnh thổ lớn và xã hội đô thị phát triển.
Phân định rõ thẩm quyền giữa cấp chính quyền tỉnh với chính quyền xã để đẩy mạnh phân quyền, phân cấp và ủy quyền. Nhanh chóng đổi mới phương thức làm việc, rút ngắn thời gian đi lại, xử lý thủ tục hành chính của chính quyền để thuận lợi cho người dân trong tiếp cận dịch vụ công.
Chuyển giao các nhiệm vụ của Nhà nước cho khu vực tư nhân khi có thể để giảm áp lực cho cấp xã. Để đạt được mục tiêu "hiệu năng, hiệu quả, hiệu lực", cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng về mặt tổ chức bộ máy cũng như nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ. Đồng thời, cần có sự hỗ trợ từ phía tỉnh trong việc chuyển giao nhiệm vụ và ủy quyền phù hợp cho cấp xã mới hình thành.
Để đạt được mục tiêu "hiệu năng, hiệu quả, hiệu lực", cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng về mặt tổ chức bộ máy cũng như nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ. Sau sáp nhập, đội ngũ lãnh đạo, cán bộ, công chức cần "vừa hồng vừa chuyên", thể hiện ở: "Hồng" (phẩm chất chính trị): Trung thành với Đảng, Nhà nước, nhân dân; có trách nhiệm, đạo đức tốt, gần dân, vì dân. "Chuyên" (năng lực chuyên môn): Nắm vững chuyên môn, nghiệp vụ; có năng lực quản lý, kỹ năng làm việc hiệu quả, khả năng thích ứng và đổi mới. Việc không còn cấp huyện đòi hỏi cán bộ cấp xã phải nâng cao trình độ chuyên môn để đáp ứng yêu cầu công việc phức tạp hơn. Cần đầu tư vào đào tạo và nâng cao kỹ năng cho đội ngũ cán bộ xã, đảm bảo họ có đủ năng lực để giải quyết các vấn đề phát sinh trong cộng đồng.
Tóm lại, việc chuyển đổi sang mô hình chính quyền 3 cấp không chỉ giúp giảm bớt sự cồng kềnh của hệ thống hành chính mà còn nâng cao trách nhiệm của chính quyền địa phương, đồng thời tạo ra một nền hành chính hiện đại, hiệu quả hơn, phục vụ tốt hơn cho người dân.