Thanh long Bình Thuận: Có đang bị “bào mòn” sức sống?

                

Chong đèn thanh long. Ảnh: N.L

 “Ép” cây ra trái quanh năm

Cách đây khoảng 3 năm, thời điểm này người dân đã dừng chong đèn để cây thanh long lấy chất dinh dưỡng nuôi dây và phục hồi sau nhiều tháng kiệt sức vì ra trái vụ chong đèn. Nhưng năm nay, giá thanh long luôn ở mức cao, người dân liên tục chong đèn, nên cây thanh long không được nghỉ ngơi. Dù đang là mùa mưa - mùa chính vụ, nhưng vẫn có vườn thanh long sáng đèn suốt đêm. Đi dọc quốc lộ 1A đoạn qua huyện Hàm Thuận Nam hay ngược quốc lộ 28 đoạn từ xã Hàm Liêm đến thị trấn Ma Lâm (Hàm Thuận Bắc) vào ban đêm, không khó để thấy cả một vùng thanh long sáng rực. “Giờ giá thanh long không theo quy luật nào cả, chính vụ có khi giá cao nhưng vụ chong đèn giá lại lẹt đẹt. 2 năm nay, lúc giao thời giữa 2 vụ thanh long giá khá cao nên tôi “làm liều”, chong đèn sớm để đón thời điểm đó. Biết đâu trời thương được giá kiếm thêm chút đỉnh cho con ăn học”, anh Định - một hộ dân đang chong đèn thanh long ở xã Hàm Chính (Hàm Thuận Bắc) cho biết.

Cũng theo anh Định, đây là lần thứ 5 anh chong đèn trên diện tích thanh long gần 500 trụ của gia đình. Mấy lần trước, anh bán mỗi lứa dao động từ 30 - 70 triệu đồng, một số tiền không phải nhỏ nhưng vẫn tiếp tục chong đèn bất chấp nhiều dây thanh long có biểu hiện vàng úa. Không chỉ anh Định, mà nhiều hộ trồng thanh long khác đang “chạy đua” chong đèn đón thời khắc giao mùa. Có những hộ vừa cắt trái bán hôm trước, hôm sau đã chong đèn ngay trên diện tích thanh long đó. “Trồng thanh long giờ như chơi số đề, hên thì lãi, xui thì lỗ. Mình “độ” thấy thời điểm đó giá cao thì làm…”, đây là cách lý giải của khá nhiều nhà vườn thường chong đèn thanh long nhiều lần trong năm, bất chấp quy luật.

 Được một mất mười

Người trồng vẫn biết chong đèn nhiều lần, ép cây thanh long ra trái quanh năm sẽ ảnh hưởng nhiều đến cây. Nhưng họ vẫn tiếp tục làm, giá thanh long càng cao thì số lần chong đèn thanh long càng nhiều lên. Nhiều hộ nông dân ép đến mức thanh long không kịp tích tụ chất dinh dưỡng để ra trái. Năng suất thấp, trên cây thanh long xuất hiện nhiều loại bệnh lạ là hậu quả mà người nông dân đang thấy rõ những năm gần đây.

                

Ảnh: ĐH

“Cây thanh long cũng là một loại cây trồng, nó không thể nằm ngoài các quy luật tự nhiên. Chong đèn nhiều đồng nghĩa với thời gian để cây lấy lại chất dinh dưỡng, phát triển cành mới không có và tất yếu cây sẽ kém phát triển. Cây thanh long sẽ yếu thì sức đề kháng trước sâu bệnh sẽ kém, năng suất sẽ không bằng các năm trước. Điều này giải thích vì sao sản lượng thanh long chính vụ năm 2019 thấp hơn hẳn so với những năm trước. Để đảm bảo cây thanh long phát triển tốt và cho năng suất cao, người dân chỉ nên chong đèn 2 lần trong năm. Cùng với đó, có  kế hoạch bổ sung chất dinh dưỡng để cây phát triển, ra cành chuẩn bị cho vụ tiếp theo. Làm như vậy, người dân vẫn có thu nhập, cây thanh long sẽ không bị ảnh hưởng nhiều, thời gian cho trái sẽ lâu hơn”, ông Nguyễn Đức Trí, Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và phát triển cây thanh long tỉnh cho biết. 

Một số hộ dân trồng thanh long lâu năm cũng cho hay: Sử dụng phân bón vô cơ quá nhiều, chong đèn tùy ý, người dân đang làm cho tuổi thọ của cây thanh long ngày càng ngắn. Trước đây, việc chong đèn chưa bị lạm dụng như hiện nay, nên cây thanh long ở độ tuổi từ 4 - 8 năm ra trái khá nhiều. Nhưng hiện nay, cây thanh long chỉ ra trái đều từ năm thứ 4 đến năm thứ 6. Còn ở những năm tiếp theo sản lượng giảm mạnh và khả năng ra trái mỗi lần chong đèn rất thấp. Điều này lý giải vì sao nhiều hộ dân thường xuyên chong đèn bị “gãy” (cây thanh long ra trái hoặc ra trái không nhiều - PV).

Tại huyện Hàm Thuận Nam, Hàm Thuận Bắc, một số nhà vườn đã phải nhổ bỏ thanh long cũ trồng lại trụ mới vì cây thanh long không còn ra trái ổn định. Mặc dù các trụ thanh long đó trồng chưa tới 10 năm. Bên cạnh việc giảm năng suất, khó ra trái trong mỗi lần chong đèn, thì hiện nay cây thanh long rất dễ bị nhiễm bệnh. 2 năm trở lại đây, dịch nấm tắc kè bùng phát mạnh, gây thiệt hại lớn cho người trồng thanh long. Nhiều hộ dân chỉ bán được vài trăm nghìn đồng cho một lứa, dù trong vườn có hàng tấn thanh long. 

Lợi nhuận từ việc trồng cây thanh long, thuộc tốp cao nhất của ngành nông nghiệp Bình Thuận hiện nay. Nhưng với tâm lý làm ăn “chụp giật”, dùng mọi cách để “ép” thanh long ra trái như hiện nay, chẳng khác nào người dân đang “bức tử” cây thanh long. Sự phát triển lâu dài và bền vững của cây thanh long đang ở mức đáng báo động…

Nguyễn Luân