Những thách thức đặt ra
Nhìn lại những năm qua, có thể thấy công tác đào tạo nghề đã có nhiều chuyển biến tích cực. Một trong những điểm sáng đáng chú ý là sự liên kết giữa GDNN và doanh nghiệp. Hiện nay, nhiều trường đã chủ động điều chỉnh chương trình giảng dạy để phù hợp hơn với nhu cầu thực tế, giúp học viên có thể làm việc ngay sau khi tốt nghiệp. Đặc biệt, những ngành nghề trọng điểm như cơ khí, điện – điện tử, công nghệ thông tin đang được đầu tư phát triển, từng bước tiệm cận với tiêu chuẩn đào tạo khu vực ASEAN. Bên cạnh đó, đội ngũ giáo viên và giảng viên tại các cơ sở GDNN cũng ngày càng được nâng cao về chất lượng.

Sinh viên học điện cơ tại Trường Cao đẳng Bình Thuận. Ảnh: N. Lân
Dù đã có nhiều chuyển biến tích cực, nhưng GDNN vẫn còn một số hạn chế cần khắc phục để phát huy tối đa hiệu quả. Một trong những trở ngại lớn nhất đối với GDNN là nhận thức của người học và xã hội. Nhiều người vẫn còn tâm lý “học đại học mới có tương lai”, trong khi thực tế cho thấy nhiều lao động có tay nghề cao đang có thu nhập ổn định, thậm chí cao hơn cả những người tốt nghiệp đại học nhưng thiếu kỹ năng thực tế. Việc định hướng nghề nghiệp ngay từ bậc phổ thông vẫn chưa thực sự hiệu quả, khiến nhiều học sinh không xem GDNN là một lựa chọn tiềm năng. Bên cạnh đó, mặc dù số lượng giáo viên đạt chuẩn về bằng cấp khá cao, nhưng năng lực thực tiễn của một số giảng viên vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu. Một số ngành nghề đào tạo vẫn còn mang tính truyền thống, chưa theo kịp xu hướng phát triển của công nghệ và nền kinh tế số...
Ngoài ra, một thách thức khác là chính sách tiền lương và chế độ đãi ngộ cho giáo viên và người học nghề chưa thực sự hấp dẫn. Giáo viên dạy nghề có tay nghề cao chưa được hưởng mức thu nhập xứng đáng, dẫn đến việc khó thu hút nhân tài vào giảng dạy.
Hướng đi nào cho giáo dục nghề nghiệp?
Trước những cơ hội và thách thức đặt ra, GDNN cần có những bước đi cụ thể để phát triển mạnh mẽ hơn trong tương lai. Trong đó, cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, hướng nghiệp ngay từ bậc THCS, giúp học sinh và phụ huynh hiểu rõ hơn về cơ hội nghề nghiệp khi theo học GDNN. Việc tổ chức các buổi tư vấn nghề nghiệp, tham quan doanh nghiệp sẽ giúp học sinh có cái nhìn thực tế hơn về thị trường lao động, từ đó đưa ra quyết định phù hợp với bản thân.
Song song, các cơ sở GDNN cần tiếp tục đầu tư vào trang thiết bị giảng dạy, cập nhật chương trình học theo chuẩn quốc tế. Việc hợp tác với doanh nghiệp không chỉ dừng lại ở thực tập, mà còn cần mở rộng theo mô hình đào tạo kép – tức là học viên vừa học tại trường, vừa tham gia vào các hoạt động sản xuất thực tế tại doanh nghiệp. Để thu hút giáo viên giỏi, cần có các chính sách đãi ngộ tốt hơn, như tăng lương, hỗ trợ đào tạo nâng cao trình độ, tạo cơ hội tiếp cận với công nghệ mới. Mặt khác, trong thời đại số, việc ứng dụng công nghệ vào đào tạo nghề là điều cần thiết...
Giáo dục nghề nghiệp đang đứng trước nhiều cơ hội và thách thức. Nếu có những chính sách phù hợp và sự phối hợp chặt chẽ giữa Nhà nước, doanh nghiệp và cơ sở đào tạo, GDNN hoàn toàn có thể trở thành một trong những trụ cột quan trọng của nền kinh tế. Quan trọng hơn, người học nghề cần được nhìn nhận đúng giá trị, để họ có thể tự tin bước vào thị trường lao động với tay nghề vững chắc và cơ hội phát triển sự nghiệp lâu dài. Việc chọn học nghề hay học đại học không phải là vấn đề bằng cấp, mà quan trọng là mỗi người có thể tìm được con đường phù hợp với bản thân, phát huy tốt nhất năng lực của mình trong xã hội.