Kết nối ở Phan Dũng

Nối bờ vui

Lần trở lại Phan Dũng này khác xa so với tưởng tượng của chúng tôi những năm về trước. Chừng 15 năm về trước, để đến được Phan Dũng, chúng tôi buộc phải trải qua một chặng đường xa xôi, gập ghềnh, khó khăn, hiểm trở…, vì đây là tuyến đường độc đạo nối liền các xã miền xuôi lên vùng cao Phan Dũng, phục vụ giao thương, sản xuất, công tác của người dân địa phương. Trong ký ức của chúng tôi, những lần đến vùng cao Phan Dũng, phải băng qua đập tràn để tới xã. Cứ đến mùa mưa, nước ở thượng nguồn đổ về như thác, chảy xiết qua đoạn đập tràn khiến giao thông bị chia cắt, cuộc sống của người dân địa phương gặp rất nhiều khó khăn, nguy hiểm. Có lẽ trong quãng thời gian làm nghề báo của chúng tôi, 2 từ “Phan Dũng” mang lại nhiều dấu ấn, cảm xúc khó quên, bởi đã có những trải nghiệm “thót tim” khi qua đập tràn mùa mưa.

Như lời của ông Mang Hạnh – Phó Chủ tịch UBND xã Phan Dũng chia sẻ: “Những năm trước, giao thương qua đập tràn lệ thuộc vào con nước nhất là mùa mưa, bà con đi lại qua đập tràn rất khó khăn. Lúc ấy, ở đoạn đập tràn này thường có “đội quân” khiêng vác xe máy qua tràn, cứ 4 người khiêng một chiếc lấy 40.000 đồng tiền công, vì nước chảy xiết không ai dám chạy xe qua. Một số người dân địa phương liều lĩnh, nôn nóng về nhà, chạy qua tràn đã bị nước cuốn té ngã. Không chỉ vậy, có những trường hợp dân đi cấp cứu, phụ nữ chuyển dạ cấp bách nhưng gặp nước lũ tràn về không thể qua được rất nguy hiểm đến tính mạng”. Trong những trường hợp cấp bách ấy, dân phải thuê xe tải, xe máy cày chở người và phương tiện qua bờ bên kia để về xuôi mới cấp cứu kịp thời. Vì thế, lần trở lại vùng cao này, chúng tôi băng qua đập tràn trên chiếc cầu được xây dựng kiên cố vừa mới hoàn thành đầu năm 2025, trong niềm phấn khởi, vui lây cùng bà con. Cầu qua đập tràn Phan Dũng đưa vào hoạt động, không chỉ tạo thuận lợi cho bà con đi lại, sản xuất, giao thương, mà còn là niềm hy vọng cho một tương lai tươi sáng nơi vùng cao này.

Qua đoạn đèo uốn lượn, Phan Dũng từ từ hiện ra trước mắt chúng tôi với khung cảnh thật thanh bình của miền sơn cước. Không có nhiều nhà mái ngói khang trang, hiện đại, nhưng những ngôi nhà nhỏ xinh, kiên cố nằm nép mình bên những hàng cây ven đường của bà con dân tộc nơi đây cho thấy đời sống có sự tươi mới, đầm ấm hơn. Đi ngang qua những “đồng lúa trên non”, xa xa là cánh rừng già trùng điệp, hệ thống kênh mương thủy lợi trải dài, đưa nước tưới mát ruộng nương, vườn tược cho cây đơm hoa kết trái, đâu đâu cũng thấy màu xanh tươi, càng tô vẽ nên bức tranh tuyệt đẹp nơi vùng cao này. Nhờ vậy, đời sống bà con mới bắt đầu khởi sắc, kinh tế - xã hội từng bước phát triển, sinh kế của người dân từ đó được đảm bảo hơn.

Nhận khoán… bám rừng

Phan Dũng là xã thuần đồng bào dân tộc Rắc Lây và một số ít đồng bào Kinh, Tày, Mường và dân tộc Chăm cùng sinh sống. Toàn xã có 240 hộ/1.014 khẩu, trong đó đa số hộ dân sản xuất nông, lâm nghiệp. Bởi thế, nếu so với các vùng đồng bằng, đời sống bà con vùng cao nơi đây còn nhiều thiếu thốn. Những năm gần đây, với chính sách hỗ trợ phát triển sản xuất và giao khoán bảo vệ rừng, đời sống của người dân Phan Dũng đã được cải thiện dần. Trong năm vừa qua, toàn xã có 41,6% hộ có kinh tế khá và trung bình, thu nhập bình quân đầu người đạt khoảng 35 triệu đồng/người/năm.

Theo chân đoàn khảo sát tại xã Phan Dũng về thực hiện Nghị quyết số 18/2022 của HĐND tỉnh về chính sách hỗ trợ đầu tư phát triển sản xuất và khoán bảo vệ rừng cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn giai đoạn 2021- 2030 mới đây, chúng tôi vào chốt bảo vệ rừng Dốc Sạn, được các anh em nhận khoán dẫn đi thực địa tại cánh rừng già Phan Dũng. Rừng đang thay lá, trên những tán cây bắt đầu có những mầm non mới, những chùm lá non tơ xanh mướt sau vài trận mưa đầu mùa tạo nên một khung cảnh mát mắt và yên bình. Mỗi bước chân chúng tôi qua là âm thanh xào xạc của lá khô, của thảm thực bì khô rám dày đặc, giữa những thân cây cao vút đứng sừng sững giữa sự đổi thay của thiên nhiên, như minh chứng cho sự tuần hoàn bất tận của cuộc sống.

Ông Manh Hanh – một trong những hộ nhận khoán gần 30 năm tại rừng Phan Dũng cho rằng: “Rừng Phan Dũng ngày càng phát triển, nhờ công tác bảo vệ rừng được thực hiện tốt. Đời sống đồng bào dân tộc nơi đây cũng được cải thiện hơn, tăng thu nhập nhờ chính sách giao khoán bảo vệ rừng của Nhà nước. Nếu trước đây, đồng bào Phan Dũng sống du canh, du cư, đời sống khó khăn, thiếu thốn, tỷ lệ hộ nghèo trên 40%, thì nay nhờ thực hiện Nghị quyết 04-NQ/TU của Tỉnh ủy (khóa XI) về phát triển toàn diện dân sinh, kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số, Chương trình mục tiêu Quốc gia (Chương trình 135) của Chính phủ và lồng ghép các chính sách hỗ trợ khác của Nhà nước, các mặt sản xuất và đời sống của đồng bào có sự đổi thay rõ rệt”.

Có thể thấy, sản xuất nông nghiệp ở vùng cao từng bước phát triển, công tác xóa đói giảm nghèo được quyết liệt thực hiện khi bà con được cấp đất sản xuất, cùng với đẩy mạnh thâm canh, tăng vụ, tăng năng suất với cây trồng chủ lực là lúa nước, bắp lai, cây ăn quả… Nhờ đó, tỷ lệ hộ nghèo theo chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2022 - 2025 là 76 hộ/236 hộ, đến cuối năm 2024, giảm còn lại 58/236 hộ. Kết quả ấy để thấy rằng, đời sống đồng bào vùng cao Phan Dũng đang từng ngày “thay da đổi thịt”.

Những năm gần đây, theo ghi nhận của BQL rừng phòng hộ Tuy Phong, tình trạng phá rừng làm rẫy và khai thác rừng trái pháp luật trên diện tích rừng nhận khoán bảo vệ ở Phan Dũng đã giảm đáng kể qua từng năm, khi ý thức bảo vệ rừng của người dân được nâng lên. Từ đó góp phần quan trọng duy trì ổn định và nâng cao chất lượng rừng trên diện tích đã giao khoán. Bà Thanh Thị Kỷ - Trưởng ban Dân tộc – HĐND tỉnh Bình Thuận cũng đánh giá rằng, đây là chính sách đặc thù của tỉnh Bình Thuận, thực hiện từ năm 2022 đến nay, hỗ trợ mỗi hộ nhận khoán là 300.000 đồng/ha đối với khu vực 1. Trong quá trình thực hiện, bà con đã nhận kinh phí đầy đủ, hỗ trợ phần nào sinh kế, cải thiện đời sống. Hiện nay, diện tích rừng của toàn tỉnh khá lớn, trong đó diện tích rừng giao khoán cho đồng bào dân tộc thiểu số chiếm khoảng 60% diện tích toàn tỉnh. Từ khi thực hiện chính sách, qua giám sát cho thấy hiện tượng phá rừng giảm đáng kể. Kết quả này là nhờ sự hỗ trợ của các hộ nhận khoán đã phát hiện, hỗ trợ kịp thời… Đa số các hộ nhận khoán đều ý thức được trách nhiệm của mình trong việc bảo vệ rừng và phòng chống cháy rừng. Cùng với đó, chính sách khoán bảo vệ rừng đã góp phần tăng thêm thu nhập cho nhiều hộ gia đình tại địa phương, từng bước giải quyết khó khăn cho hộ đồng bào DTTS trên địa bàn xã vùng cao này.

Núi rừng Phan Dũng đang khoác trên mình tấm áo da beo, chỉ cần vài trận mưa nữa thôi, màu xanh sẽ phủ kín những triền đồi khô cằn, đánh thức sự sống sau mùa khô cháy. Cây cối sẽ lại đâm chồi nảy lộc, những dòng suối cạn nước lại rì rào chảy và Phan Dũng vẫn thế, âm thầm, lặng lẽ nép mình sau những triền núi, nhưng đầy sức sống. Hình ảnh ấy khiến chúng tôi nghĩ về những người dân Phan Dũng đang kết nối với nhau, gắn bó bảo vệ rừng, góp phần để rừng Phan Dũng thêm xanh. Tương tự, như chiếc cầu mới khánh thành giúp người dân miền xuôi lên vùng cao Phan Dũng gần hơn – kết nối bờ vui.

Xã Phan Dũng hiện có 135 hộ đồng bào dân tộc Rắc Lây tham gia nhận khoán bảo vệ rừng, với diện tích trên 4.000 ha thuộc phạm vi quản lý của Ban Quản lý rừng phòng hộ Tuy Phong.