Cây ma dương vươn mình trên đồi hoang

Những ngày đầu của tháng 6 dương lịch trong cái nắng nóng gay gắt. Anh Nguyễn Dương và người thân chạy xe 50 km từ Hàm Thắng (Hàm Thuận Bắc) ra cồn cát Bàu Trắng (Bắc Bình), đi bộ khắp các cồn cát để tìm cây ma dương hái trái mang về bán. Mặc dù anh Dương và những người thân cùng gia đình mang dép, mang giày, thế nhưng không khó để mọi người cảm nhận được sự nóng rát từ đôi chân khi đi trên đồi cát lún. Những người hái trái ma dương phải bắt đầu từ lúc 6 giờ sáng mãi đến 4 giờ chiều mới kết thúc chuyến đi hái trái.

Trái ma dương hay c̣òn gọi me dương là cây dạng bụi có dây leo, gai chi chít trên thân và dây, mọc hoang ở ven cồn cát chạy dọc từ Thiện Nghiệp (Phan Thiết) đến Phan Rí (Tuy Phong). Mùa trái ma dương chín rộ từ tháng 6 - 9 dương lịch. Trái to bằng trái nhãn rừng, mỗi dây đều nặng trĩu trái. Trái còn xanh hay ương (chưa chín tới), ăn có vị chát, chua, chấm với muối ớt cay; kèm theo mủ trắng ứa ra từ trái ma dương dính vào răng. Khi chín, trái có màu đỏ sẫm, ăn có vị ngọt thanh, pha lẫn hơi chua nhẹ, và mùi thơm đặc trưng của trái cây này.

Chị Nguyễn Thị Thanh Trúc (Thiện Nghiệp - Phan Thiết) chia sẻ: Lớn lên ở vùng đồi cát, ngay từ nhỏ chị theo cha bắt dông, hái ma dương để bán ở chợ, còn một ít thì đem bán ở trước các trường học cho học sinh. Chị nhớ, lúc ấy, cây ma dương mọc đầy ở các cồn cát.

Có thể nói, những người lứa 7 - 8X ở vùng này, ai cũng biết trái ma dương - một trái làm món ăn vặt không thiếu được trong ký ức tuổi thơ của chúng tôi. Khi tôi còn nhỏ, cây ma dương mọc đầy vùng đồi cát Hàm Tiến, Thiện Nghiệp. Tới mùa trái chín, người đi hái không kịp, nhiều vô kể! Do sự phát triển, cây ma dương cũng bị thu hẹp, không còn nhiều như trước.

Từ Thiện Nghiệp (Phan Thiết) chạy dài ra khu Bàu Trắng (Bắc Bình) có khá nhiều đụn cát trắng, với độ cao dao động khác nhau tạo thành đường cong chạy dài tít tắp. Những đồi cát trải dài, dưới tác động của gió làm cát di chuyển, tạo hình thù khác nhau, kể cả tác động của xã hội để phát triển du lịch, dịch vụ, giao thông… thì ít nhiều bị thu hẹp, hệ thực vật vì thế cũng bị ảnh hưởng. Có lẽ vì thế, cây ma dương bây giờ không còn nhiều như trước đây nữa, cũng là chuyện đương nhiên!

Cây ma dương bây giờ chỉ còn lác đác ở Thiện Nghiệp, khu vực Long Sơn - Suối Nước thuộc phường Mũi Né (Phan Thiết), chủ yếu tập trung khu Bàu Trắng (Bắc Bình). Hôm nào, ít người đi hái, chị Trúc thu hái trái chín, trái ương (sắp chín) khoảng 10 - 12 kg trái/ ngày. Bán giá 25.000 - 30.000 đồng/kg, cộng thêm phí ship tận nơi 10.000 đồng trong khu vực bán kính 5km.

Gia đình anh Nguyễn Dương ở Hàm Thắng (Hàm Thuận Bắc) đi 3 người thu hái được hơn 25 kg/ngày. Anh Dương cho biết: Cả đi lẫn về hơn 100 km xe máy, chưa kể khoảng thời gian đi bộ trên các đồi cát từ sáng sớm đến xế chiều để tìm cây, thu hái trái. Trung bình với mức giá khoảng 25.000 đồng/kg, trừ chi phí thì thu nhập không còn là bao. Khoảng vài năm gần lại đây, nhiều người ưa chuộng trái ma dương - trái rừng để ăn vặt. Người này giới thiệu người kia, ai ăn cũng thích. Hái về tới đâu bán hết ngay tới đó! Nhờ đó mà gia đình anh vẫn tranh thủ những hôm rảnh rỗi để cùng nhau làm bởi đó không chỉ là nguồn thu nhập thêm mà còn là cách để vui cùng những ký ức tuổi thơ của mình.

Hàng năm, trái ma dương chín rộ từ tháng 6 - 9 dương lịch. Trong những năm gần đây, cây ma dương mang lại nguồn thu nhập nông nhàn cho không ít người dân trong vùng. Hái được trái ma dương không dễ, gai châm xước tay, xước chân. Bởi thân cây có nhiều gai chi chít, trái thì mọc trên thân.