Kỷ niệm 20 năm ngày mất nhạc sĩ Trịnh Công Sơn (1/4//2000-1/4/2020): Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn - Cả cuộc đời là bản tình ca bất tử

“ Hãy yêu cuộc sống mình đang có”

Thông điệp của hơn 600 bản tình ca

Cho đến bây giờ tròn 20 năm nhạc sĩ tài hoa Trịnh Công Sơn giã biệt cõi trần, người Việt yêu nhạc Trịnh ở thế kỷ 20 và hậu thế sau này vẫn mãi ngưỡng mộ những bản nhạc ông viết.

Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn, ảnh TL

 Khác với nhạc sĩ cùng thời, trước đó hoặc sau này, Trịnh Công Sơn có chất “lãng tử” đặc biệt. Nói cách khác là “chất phiêu hiếm độc” mà chẳng nhạc sĩ nào có được. Những bản tình ca của ông cũng “độc lạ” mang hơi thở và cái “hồn” họ Trịnh. Có ca khúc chất chứa niềm đau. Có ca khúc như lời tự tình về cuộc đời khổ đau sau nhiều năm phiêu dạt. Có ca khúc bay bổng hùng tráng như đoàn quân ra trận thời vệ quốc. Và có những ca từ day dứt thâm sâu vụn vỡ từ trái tim ông. Để rồi sau khi ông đi vào lòng đất mẹ, những ca khúc ấy vẫn lắng sâu trong lòng khán giả. Đó là khi nghe Nhạc Trịnh bên ly cà phê ở mỗi phòng trà hằng đêm, dù đó là nơi phồn hoa phố thị hay miền quê hẻo lánh nào đó.

Trước khi rời cõi tạm, nhạc sĩ Trịnh Công Sơn đã để lại cho đời hơn 600 bản tình ca với nhiều thể loại khác nhau, nhưng chủ yếu dòng nhạc nhẹ trữ tình lãng mạn. Có thể nói, hầu như những bài ca do ông sáng tác đều xoáy sâu vào thân phận con người, thân phận một cuộc đời cụ thể. Nhưng khi cất lên lời ca, người ta tìm thấy bóng dáng của mình trong đó. Để rồi họ suy nghĩ ưu tư phải sống thế nào cho tốt hơn, nhân ái hơn, vì cái chung nhiều hơn, bớt đi phần ích kỷ. Và chỉ cần cất lên ca đầu tiên thôi cũng cảm nhận được ông viết từ gan ruột. Nói đúng hơn là viết từ triết lý vốn sống từ tâm hồn nhạc sĩ. “Hạt bụi nào hóa kiếp thân tôi/ để một mai tôi vươn hình hài lớn dậy/ ôi cát bụi tuyệt vời/ mặt trời soi một chốn kiếp chơi” (Cát bụi)

Có những bài ca với tiết tấu rộn ràng sôi động, nhưng nó như một lời hiệu triệu mời gọi tha thiết cộng đồng, không phân biệt đẳng cấp tôn giáo, nam nữ, giàu nghèo, hãy nắm tay nhau xây dựng đất nước phồn thịnh, hướng tới tương lai tươi sáng của dân tộc. Ở góc độ tập thể, ông có thể hiệu triệu được những con tim khối óc trên mọi miền Tổ quốc, và vượt xa hơn là tận nước ngoài “Rừng núi giang tay nối lại biển xa/ ta đi vòng tay lớn mãi để nối sơn hà/ mặt đất bao la/ anh em ta về/ gặp nhau mừng như bão táp, quay cuồng trời rộng/ bàn tay ta nắm quay tròn một vòng Việt Nam”. (Nối vòng tay lớn)

Tài hoa của nhạc sỹ Trịnh Công Sơn không chỉ thể hiện ở độ sắc sảo của ca từ, mà thể hiện ở tính cộng đồng rộng rãi. Bằng tài năng âm nhạc, ông đã lôi cuốn cả cộng đồng thế giới siết chặt tay vì quyền sống con người bằng những ca từ luôn nóng hổi và không bao giờ phôi phai theo dòng chảy thời gian. Có những bài ca đưa vào danh sách “những bài ca bất tử”.

Đỉnh cao của những bài ca ấy là ca khúc Diễm xưa. Hầu hết thế hệ người Việt sinh trong thời chiến, không ai là không thuộc ca khúc này. Thế hệ sinh sau ngày giải phóng đến cuối thập kỷ 80 của thế kỷ trước cũng nhiều người thích ca khúc Diễm xưa. Mỗi khi lời ca cất lên, một cảm giác buồn man mác trong lòng nhớ về kỷ niệm một thời phiêu lãng, hoặc nhớ về mối tình đẹp đã đi qua trong đời… “Mưa vẫn mưa bay trên tầng tháp cổ/ Dài tay em mấy thuở mắt xanh xao/Nghe lá thu mưa reo mòn gót nhỏ/ Đường dài hun hút cho mắt thêm sâu”.

  Hai khoảng trời một tâm hồn đồng điệu

Khi Trịnh Công Sơn qua đời, có nhiều cuộc hội thảo về thơ và nhạc của ông. Người ta tổng kết rằng, 40 năm cầm bút sáng tác của ông là sự giao cảm giữa âm thanh và ngôn ngữ. Cuộn gói tất cả trong tâm hồn ông là thân phận của mỗi con người, mỗi cuộc đời với đầy ắp sự trải nghiệm. Ở góc cạnh riêng tư, ông có thể chạm đến ngõ ngách sâu nhất của trái tim đa cảm. “Nắng có hồng bằng đôi môi em/Mưa có buồn bằng đôi mắt em/Tóc em từng sợi nhỏ/Rớt xuống đời làm sóng lênh đênh” (Như cánh vạc bay).

Ngày còn sống, giới nhạc sĩ còn biết Trịnh với tư cách là một nhà thơ tình lãng mạn. Ông có cả hàng trăm bài thơ, trong đó có cả những bài thơ viết còn dở trước khi nhắm mắt. Kể cả nhà thơ đương đại lẫn nhà thơ từ thời chiến tranh, ít ai làm thơ “độc lạ” với lối chữ linh hoạt của thể thơ tự do như ông.

Trong bài thơ “Như cánh vạc bay” có từ: “Gió sẽ mừng vì tóc em bay/Cho mây hờn ngủ quên trên vai/Vai em gầy guộc nhỏ/Như cánh vạc về chốn xa xôi”. Chính cái độc đáo ấy, ông đã thổi hồn nhạc sỹ vào, để sau đó ra đời một khúc ca hoàn chỉnh, được nhiều người mến mộ.

Trong sự nghiệp sáng tác của nhạc sỹ họ Trịnh, có những bài ca chỉ nghe đã khóc. Đó là những bài hát được đánh giá trên cả tài năng đúng như tên của bài hát “Huyền thoại mẹ”. “Đêm chong đèn ngồi nhớ lại từng câu chuyện ngày xưa, mẹ về đứng dưới mưa/ che từng căn hầm nhỏ/ ngăn từng bước chân thù/ mẹ là gió uốn quanh/ che đời con phiền muộn/ mẹ chìm dưới gian nan”

Người dân Thủ đô thầm cảm ơn nhạc sĩ Trịnh Công Sơn đã cho người Hà Nội hiểu về đất và người văn hiến ngàn năm. Để rồi mỗi lần người Hà Nội đi xa vẫn không bao giờ quên nơi chôn nhau cắt rốn. Chỉ cần hát câu đầu tiên thôi người ta cũng hiểu đó là Hà Nội với mùa thu vàng lãng mạn, với con người lịch lãm kiêu sa, với những nét đẹp cổ kính mang đậm nét của xứ sở kinh đô ngàn năm vạn vật:  “Hà Nội mùa thu/Cây cơm nguội vàng/Cây bàng lá đỏ/Nằm kề bên nhau/Phố xưa nhà cổ/Mái ngói thâm nâu…”(Nhớ mùa thu Hà Nội)

Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn sinh ra tại làng Minh Hương, tổng Vĩnh Tri, huyện Hương Trà, tỉnh Thừa Thiên Huế. Là một trong những nhạc sỹ lớn trong làng âm nhạc Việt Nam. Những tác phẩm để lại cho đời ngoài giá trị về văn hóa thẩm mỹ, còn có giá trị định hướng tư tưởng, hướng con người vươn tới cái hay, cái đẹp.

Với hơn 600 bản nhạc Việt với nhiều thể loại khác nhau. Đó là một công trình âm nhạc đồ sộ của một nhạc sĩ tài danh, nhưng cái mà làm cho các thế hệ người Việt nhớ mãi về ông là “linh hồn” trong mỗi ca khúc. Nhạc sĩ Hồng Sơn ở Vùng 2 Hải quân nhận xét: “Mỗi lần hát nhạc Trịnh mình như tìm thấy mình trong đó. Nghe nhạc Trịnh khiến người ta sống chậm lại, nhân ái hơn, ngẫm nghĩ việc mình làm để sống tốt hơn, có trách nhiệm với Tổ quốc hơn. Đó là trục thông điệp mà không một nhạc sĩ nào làm được. Chính vì thế trong những quán cà phê, hay góc phố, người ta vẫn nghe nhạc Trịnh. Nghe để ngẫm về cuộc đời”.

Mai Thắng