Nguy cơ mất an toàn ở nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia vẫn hiện hữu

Theo IAEA, nguy cơ xảy ra sự cố mất an toàn hạt nhân như vậy phải được giảm thiểu bằng tất cả khả năng có thể, của tất cả các bên.

Khu vực nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia. Ảnh: Bộ Quốc phòng Nga.

Phát biểu tại phiên họp, ông Grossi cho rằng, mặc dù thực tế là cả 6 lò phản ứng của nhà máy này đang ở chế độ tạm dừng hoạt động, nhưng các vụ tấn công gần đây nhằm vào Zaporizhzhia đang khiến cộng đồng quốc tế tiến gần hơn đến một tai nạn hạt nhân nguy hiểm:

Ông Grossi nói: “Hai năm của cuộc xung đột đang tác động tiêu cực lên an toàn hạt nhân tại Nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia. 7 trụ cột về an toàn và an ninh hạt nhân của IAEA đều đã bị xâm phạm. Chúng ta không thể ngồi yên để các nguy cơ này xảy ra. Mặc dù thiệt hại đối với cấu trúc chỉ là bề ngoài nhưng các cuộc tấn công đã đặt ra một tiền lệ rất nguy hiểm. Tôi không chỉ lo ngại về bản thân các cuộc tấn công mà còn về bối cảnh chúng xảy ra. Trong vài tháng trước những cuộc tấn công trực tiếp này, đã có sự gia tăng các cuộc xâm nhập của máy bay không người lái biệt lập ở khu vực lân cận cơ sở và thị trấn Energodar gần đó.”

Tổng giám đốc IAEA cho biết, tuần trước, Nhóm giám sát của IAEA tại nhà máy Zaporizhzhia (ISAMZ) đã xác nhận đây là các cuộc tấn công đầu tiên kể từ tháng 11/2022 nhằm trực tiếp vào nhà máy điện hạt nhân này. Theo ông Grossi, mặc dù các vụ tấn công lần này không dẫn đến sự cố phóng xạ nhưng chúng làm tăng đáng kể rủi ro tại nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia, vốn đang đặt trong tình trạng nguy cơ cao.

Tuần trước, IAEA cũng đã nhận được thông báo từ phía Nga cho biết Nga sẽ tái khởi động tại Nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia, với mục tiêu kích hoạt ít nhất một lò phản ứng.

Đại sứ Nga tại Liên Hợp Quốc Vasily Nebenzya cho rằng, Nga đang nỗ lực cùng với sự hỗ trợ của IAEA để ngăn các mối đe dọa về an toàn tại Zaporizhzhia: “Đảm bảo an toàn và an ninh hạt nhân đã và vẫn là ưu tiên vô điều kiện của Liên bang Nga. Nỗ lực của chúng tôi , với sự hỗ trợ của lãnh đạo IAEA, đang nỗ lực hết sức để ngăn chặn các mối đe dọa về an toàn và an ninh tại Zaporizhzhia. Nga chưa bao giờ bố trí vũ khí hạng nặng tại Zaporizhzhia và chúng tôi cũng chưa bao giờ tấn công nó từ lãnh thổ của mình. Các chuyên gia IAEA tại Zaporizhzhia đã được Nga mời tới đó và họ biết rõ tất cả những điều này.”

Trong khi đó, Đại sứ Ukraine tại Liên Hợp Quốc Kyslytsya bác bỏ “những cáo buộc” của Nga và tái khẳng định “cách duy nhất để thoát khỏi tình hình rất bấp bênh hiện nay là phi quân sự hóa hoàn toàn Zaporizhzhia và các vùng lãnh thổ lân cận”.

“Đây là điều kiện tiên quyết quan trọng để khôi phục không chỉ an toàn và an ninh hạt nhân mà còn tôn trọng luật pháp quốc tế. Việc đưa trạm trở lại quyền kiểm soát hoàn toàn của Ukraine là sự đảm bảo duy nhất cho an toàn bức xạ và hạt nhân. Ukraine sẽ thực hiện mọi nỗ lực quân sự và ngoại giao có thể để đảm bảo an toàn và an ninh hạt nhân đồng thời thực hiện quyền tự vệ vốn có theo điều 51 của Hiến chương Liên Hợp Quốc”.

Nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia, được xây dựng từ năm 1984 đến năm 1995, là một trong những nhà máy điện hạt nhân lớn nhất ở châu Âu và lớn thứ 9 trên thế giới. Sau 2 năm xảy ra cuộc xung đột Nga - Ukraine, cả 6 lò phản ứng của Nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia hiện đã tạm ngừng hoạt động.

Theo các chuyên gia, việc khởi động lại lò phản ứng ở nhà máy cung cấp khoảng 1/5 sản lượng điện của Ukraine trước năm 2022 sẽ kéo theo những thách thức về kỹ thuật, đồng thời tạo ra mối nguy hiểm mới cho cuộc khủng hoảng an toàn vốn đã nghiêm trọng. IAEA cho biết sẽ tiếp tục theo dõi chặt chẽ tình trạng hoạt động của Nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia và cung cấp các giải pháp thay thế khả thi về mặt kỹ thuật trong bối cảnh có những thay đổi và thách thức nhanh. Cả Nga và Ukraine đều đổ lỗi cho nhau về vụ tấn công gần đây vào Zaporizhzhia. Cả hai bên đều yêu cầu IAEA họp khẩn.