Quy định 114 - QĐ/TW của Bộ Chính trị: Tăng cường, củng cố niềm tin của nhân dân

Chính vì vậy, vấn đề này càng trở nên mang tính thời sự hơn khi mà mới đây Bộ Chính trị đã ban hành Quy định số 114 - QĐ/TW về kiểm soát quyền lực và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ. Quy định này khẳng định rõ sự quyết tâm của Đảng trong công tác cán bộ, tăng cường, củng cố niềm tin của nhân dân.

Sự thay thế cần thiết

Trước đấy vào năm 2019, Bộ Chính trị đã ban hành Quy định 205 về kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ và chống chạy chức chạy quyền. Qua 3 năm triển khai thực hiện, quy định đã mang lại nhiều kết quả đáng ghi nhận. Đó là, các bộ, ngành địa phương thí điểm đổi mới tuyển chọn cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp vụ, cấp sở, cấp phòng theo hướng khách quan, công khai, minh bạch với 438 vị trí. Điều động, luân chuyển 9.000 cán bộ; đề xuất không xem xét 251 lượt cán bộ diện Trung ương quản lý chưa đảm bảo tiêu chuẩn, điều kiện. Đồng thời, phát hiện 50 trường hợp có quan hệ gia đình cùng đảm nhiệm chức danh có liên quan để điều động, phân công, bố trí chức danh khác phù hợp; xử lý trách nhiệm với các vi phạm trong công tác cán bộ, trong đó đình chỉ công tác, chức vụ 5 trường hợp; tạm dừng có thời hạn theo quy định của cấp có thẩm quyền việc quy hoạch, điều động, luân chuyển với 190 trường hợp… Quy định đã từng bước khắc phục tình trạng lạm quyền, lộng quyền, thao túng trong công tác cán bộ, bao che, tiếp tay cho công tác cán bộ.

Tuy nhiên, thực tế nhìn nhận thời gian qua, công tác cán bộ vẫn còn hạn chế, yếu kém, thậm chí tham nhũng, tiêu cực. Tình trạng chạy chức, chạy quyền, chạy tuổi, chạy quy hoạch, chạy luân chuyển, chạy bằng cấp, chạy khen thưởng, chạy danh hiệu, chạy tội... chưa được ngăn chặn, đẩy lùi triệt để.

Trước thực trạng này, Quy định số 114 thay thế Quy định 205 của Bộ Chính trị về kiểm soát quyền lực trong công tác cán bộ và chống chạy chức, chạy quyền ra đời. Quy định gồm 5 chương, 16 điều; trong đó quy định những hành vi tham nhũng tiêu cực trong công tác cán bộ; trách nhiệm kiểm soát quyền lực và phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ; xử lý vi phạm… Đối tượng áp dụng Quy định 114 là tổ chức, cá nhân có thẩm quyền, trách nhiệm và có liên quan trong công tác cán bộ. Quy định 114 nêu rõ các hành vi lợi dụng, lạm dụng chức vụ quyền hạn. Cụ thể như quy định “lồng ghép ý đồ cá nhân khi thực hiện các khâu trong công tác cán bộ vì động cơ, mục đích vụ lợi hoặc có lợi cho nhân sự trong quá trình thực hiện công tác cán bộ”; “khi nhận đơn, thư phản ánh, tố cáo hoặc biết nhân sự có hành vi tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ nhưng thỏa hiệp, lúng túng, bao che không xử lý theo thẩm quyền, xử lý không đúng quy định hoặc không báo cấp có thẩm quyền xử lý”.

Trong 6 hành vi chạy chức, chạy quyền, Quy định 114 có thêm hành vi mới là “chạy tuổi, thâm niên công tác, danh hiệu thi đua, khen thưởng, bằng cấp, phân công, bổ nhiệm, giới thiệu ứng cử, chỉ định, điều động, luân chuyển, biệt phái, thăng quân hàm… nhằm mục đích đủ tiêu chuẩn, điều kiện, có được chức vụ, quyền lợi”.

Quy định 114 cũng bổ sung một số hành vi tiêu cực khác. Cụ thể như hành vi “thiếu trách nhiệm hoặc vì động cơ cá nhân làm thất lạc, mất hồ sơ cán bộ thuộc thẩm quyền quản lý”; “làm giả, làm sai lệch hồ sơ, tài liệu để được xem xét, thực hiện quy định, quy trình, quy chế, quyết định về công tác cán bộ”. Hay như các hành vi “báo cáo, lập hồ sơ, kê khai lý lịch đảng viên, lý lịch cán bộ, nhất là lịch sử bản thân và gia đình không đầy đủ, không trung thực”…

Không bố trí người có quan hệ gia đình đồng thời đảm nhiệm một số chức danh

Đáng chú ý, để tăng cường phòng ngừa, kiểm soát việc lợi dụng, lạm dụng quyền lực trong công tác cán bộ, Quy định 114 nêu rõ, không bố trí người có quan hệ gia đình đồng thời đảm nhiệm các chức danh có liên quan, gồm: Thành viên trong cùng ban thường vụ cấp ủy, ban cán sự đảng, đảng đoàn, tập thể lãnh đạo cơ quan, đơn vị; người đứng đầu và cấp phó của người đứng đầu trong cùng địa phương, cơ quan, đơn vị; người đứng đầu các cơ quan ở 13 ngành. Đó là các ngành: Nội vụ, thanh tra, tài chính, ngân hàng, thuế, hải quan, công thương, kế hoạch đầu tư, tài nguyên môi trường, quân đội, công an, tòa án và viện kiểm sát ở Trung ương hoặc cùng cấp ở một địa phương...

Trường hợp không có phương án nhân sự đáp ứng yêu cầu mà nhân sự là người có quan hệ gia đình được tín nhiệm cao phải báo cáo và được sự đồng ý của cấp ủy cấp trên trực tiếp trước khi bố trí.

Mới đây, tại Hội nghị quán triệt, triển khai thực hiện các quy định mới ban hành của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về công tác tổ chức xây dựng Đảng, Thường trực Ban Bí thư, Trưởng Ban Tổ chức Trung ương Trương Thị Mai lưu ý các ngành, địa phương, tổ chức đảng cần thực hiện nghiêm Quy định 114, đặc biệt là không bố trí người có quan hệ gia đình đồng thời đảm nhiệm các chức danh có liên quan, trong đó có 13 ngành đã nêu cụ thể. Trưởng Ban Tổ chức Trung ương cho rằng, đây là quy định khó, vì đụng chạm đến con người, tâm tư, tình cảm, mong muốn. Thường trực Ban Bí thư yêu cầu người đứng đầu, cán bộ lãnh đạo quản lý phải cân nhắc đầy đủ, gương mẫu. Quy định cấm thì không được làm, yêu cầu gương mẫu thì phải cân nhắc, tính toán kỹ lưỡng. “Ai cũng muốn con em, người trong gia đình mình trưởng thành, phát triển. Mong muốn đó hoàn toàn chính đáng. Chỉ có điều nếu mình là người đứng đầu, người cán bộ lãnh đạo quản lý phải cân nhắc đầy đủ, gương mẫu”, bà Trương Thị Mai bày tỏ.

Quy định 114 cũng nêu rõ trách nhiệm của nhân sự phải báo cáo kịp thời, đầy đủ, chính xác, rõ ràng hồ sơ lý lịch đảng viên, cán bộ, công chức, viên chức và kê khai trung thực tài sản, thu nhập theo quy định; tự giác không ứng cử, không nhận đề cử, quy hoạch, bổ nhiệm, phong, thăng cấp bậc hàm, khen thưởng, chế độ, chính sách nếu bản thân thấy không đủ tiêu chuẩn, điều kiện, phẩm chất, uy tín, năng lực, sức khỏe. Về trách nhiệm phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ, Bộ Chính trị cũng đưa ra hàng loạt quy định, trong đó có việc bảo vệ và khen thưởng kịp thời những cá nhân phát hiện, phản ánh, cung cấp thông tin, tố cáo đúng các hành vi tham nhũng, tiêu cực trong công tác cán bộ; đồng thời, xử lý nghiêm những người tố cáo sai sự thật làm ảnh hưởng uy tín người khác.

Quy định ra đời, là một quyết định rất quan trọng, không chỉ tạo nên sự công bằng, minh bạch trong công tác cán bộ, mà còn củng cố sự tin tưởng của nhân dân đối với Đảng và Nhà nước, củng cố đại đoàn kết toàn dân, củng cố sự vững mạnh thật sự của hệ thống chính trị.

Thường trực Ban Bí thư, Trưởng Ban Tổ chức Trung ương Trương Thị Mai nhấn mạnh: “… đây là quy định khó, vì đụng chạm đến con người, tâm tư, tình cảm, do vậy người đứng đầu, cán bộ lãnh đạo quản lý phải cân nhắc đầy đủ, gương mẫu. Quy định cấm thì không được làm…”. Quy định 114 có hiệu lực từ 11/7/2023 thay thế Quy định số 205-QĐ/TW, ngày 23/9/2019 của Bộ Chính trị.