Đánh giá, phân hạng sản phẩm OCOP theo Quyết định 148: Phấn đấu sản phẩm đạt sao cao

Triển vọng sản phẩm hoa thanh long sấy

Đến nay, sau 5 tháng Quyết định số 148/QĐ- TTg ban hành Bộ tiêu chí quốc gia về đánh giá phân hạng Chương trình mỗi xã một sản phẩm (OCOP) có hiệu lực thì Bình Thuận đã có 17 sản phẩm phải đánh giá lại. Không phải vì hết hạn 3 năm mà vì cuối năm 2022, các sản phẩm này đã được cấp huyện đánh giá, phân hạng sản phẩm OCOP và chuẩn bị chuyển lên cấp tỉnh để đánh giá tiếp theo Quyết định số 1048 thì quy định mới được ban hành. Do đó, các sản phẩm chưa được UBND tỉnh phê duyệt này phải làm lại theo quy định mới. Với sự thay đổi theo hướng đi vào phân hạng thực chất, có tiêu chí bắt buộc nên có sản phẩm bị rớt hạng nhưng cũng có sản phẩm mang yếu tố triển vọng mà nếu tiếp tục bổ sung đạt các tiêu chí thì sẽ bay xa lên 5 sao, tức Trung ương đánh giá, cấp giấy chứng nhận. Điển hình như sản phẩm hoa thanh long sấy khô của Công ty TNHH MTV Hoa Bá Vương tại thôn Hiệp Hòa, xã Tân Thuận, huyện Hàm Thuận Nam, sản phẩm vừa được đánh giá lại vào ngày 17/7/2023 với điểm số cao hơn lần đánh giá trước.

Nguyên nhân vì trong quy định mới, tại 3 phần cho điểm đã được điều chỉnh so với quy định cũ. Cụ thể, phần sản phẩm và sức mạnh cộng đồng đã tăng 5 điểm lên 40 điểm; phần chất lượng sản phẩm giảm 5 điểm còn 35 điểm; còn phần khả năng tiếp thị vẫn giữ nguyên 25 điểm. Việc điều chỉnh này nhằm đảm bảo phù hợp với định hướng tiếp cận và yêu cầu triển khai của Chương trình OCOP, trước hết là nâng cao vai trò và giá trị cộng đồng. Thể hiện như vùng nguyên liệu địa phương tăng từ 3 điểm lên 5 điểm; liên kết sản xuất tăng từ 2 điểm lên 3 điểm; nguồn gốc ý tưởng sản phẩm tăng từ 3 điểm lên 4 điểm… Ở các mục này, sản phẩm hoa thanh long sấy khô đều đạt điểm tối đa. Nói như Phó Chủ tịch UBND huyện Hàm Thuận Nam Nguyễn Văn Phúc, có sản phẩm hoa thanh long sấy đã giúp điều tiết sản lượng thanh long trái bán trên thị trường, đồng thời qua đó cũng góp phần ổn định giá cả trái thanh long. Ngoài ra, quy định mới có bổ sung một số tiêu chí nhằm nâng cao chất lượng, giá trị và khai thác các giá trị văn hóa của sản phẩm OCOP, khuyến khích sự tham gia của phụ nữ, đồng bào dân tộc thiểu số như: sở hữu trí tuệ, tài liệu hướng dẫn sử dụng sản phẩm, điểm khuyến khích cho chủ thể là nữ/đồng bào dân tộc thiểu số đều giúp sản phẩm hoa thanh long sấy có điểm.

Điều đáng chú ý, theo đánh giá của đại diện Sở Khoa học và Công nghệ, sản phẩm hoa thanh long sấy khô là đặc sản, mang tính đặc trưng, có tính độc đáo, lạ và sáng tạo, khi tìm ra và chế biến thành nhiều món ăn bổ dưỡng. Nếu tiếp tục bổ sung các tiêu chí chưa đạt như HACCP… thì khả năng sản phẩm bay cao hơn, nhất là vào top best, sản phảm độc đáo Việt Nam, chương trình đang triển khai trên cả nước, chứ không dừng ở 3 sao.

“Chênh vênh” xếp loại 3 - 4 sao

Theo đại diện của Chi cục Phát triển nông thôn, trong 17 sản phẩm đã đánh giá lại trong 5 tháng qua, tại TP. Phan Thiết có 10 sản phẩm, huyện Tánh Linh 6 sản phẩm và Hàm Thuận Nam 1 sản phẩm. Điều đáng chú ý các sản phẩm trên đã được cấp huyện đánh giá, phân hạng đạt 4 sao thì bây giờ đánh giá lại, dù tổng điểm đạt 4 sao nhưng vì bị khống chế một vài tiêu chí bắt buộc nên còn 3 sao. Hầu hết là chưa đạt tiêu chí liên quan đến sở hữu trí tuệ và truy xuất nguồn gốc. Với tiêu chí “Nhãn hiệu sử dụng trên sản phẩm của chủ thể được cấp giấy chứng nhận đăng ký”, tức các chủ thể phải có giấy chứng nhận đăng ký thì mới đạt tiêu chí bắt buộc này, bất chấp là đang thực hiện. Theo trình tự thủ tục để có giấy này phải mất 2 năm, Bộ KHCN mới cấp. Do đó, các chủ thể phải chấp nhận 3 sao, chờ có giấy chứng nhận đăng ký khẳng định sở hữu trí tuệ thì mới được công nhận 4 sao.

Theo quy định mới, có nhiều thay đổi liên quan đến ràng buộc các tiêu chí bắt buộc, để đưa việc đánh giá, phân hạng đi vào thực chất. Song song đó cũng nâng cao yêu cầu về các tiêu chuẩn, quy chuẩn và giảm bớt các chỉ tiêu đánh giá chất lượng cảm quan. Hay bổ sung, làm rõ nội hàm một số tiêu chí để thuận lợi trong hoạt động đánh giá, kiểm đếm, đồng thời thể hiện vai trò thực chất hơn trong hoạt động đánh giá, phân hạng sản phẩm của Hội đồng. Cụ thể như UBND cấp huyện tổ chức đánh giá và công nhận sản phẩm đạt 3 sao, UBND tỉnh đánh giá và công nhận sản phẩm đạt 4 sao, Bộ Nông nghiệp và PTNT đánh giá, cấp giấy chứng nhận cho các sản phẩm đạt 5 sao...Qua đó, giúp người tiêu dùng hiểu và nắm rõ hơn về đặc điểm của sản phẩm; nâng cao vai trò, trách nhiệm và sự chủ động của cấp huyện trong việc hỗ trợ phát triển sản phẩm và tổ chức kiểm tra, giám sát sản phẩm OCOP; giảm tải khối lượng công việc cho Hội đồng đánh giá, phân hạng sản phẩm cấp tỉnh. Ngoài ra, còn tạo động lực để các chủ thể OCOP phát triển và hoàn thiện sản phẩm sau khi được đánh giá, phân hạng, thúc đẩy động lực phấn đấu sản phẩm được đánh giá ở sao cao hơn.

Không chỉ thế, quy định mới còn mở ra đánh giá phân hạng sản phẩm ở các lĩnh vực khác như du lịch… nên sắp tới Bình Thuận sẽ có nhiều sản phẩm mới, mang tính độc lạ, như hoa thanh long sấy khô, nhất là khi chương trình Top Best Việt Nam mở màn.