Dấu ấn di tích lịch sử Đài chiến thắng Sông Quao

Trận tập kích ghi dấu ấn bằng chiến thuật đặc công

Thuận Hòa (trước đây là xã Hàm Trí) là xã miền núi của huyện Hàm Thuận Bắc. Trước năm 1930 là một vùng hoang sơ, trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp có khoảng vài chục hộ dân tộc Kinh sinh sống ven rừng và dọc đường 8 (quốc lộ 28), đều là dân nghèo từ các địa phương khác đến và khoảng 500 người đồng bào Raglay sinh sống.

Sau khi tái chiếm Bình Thuận, năm 1948 thực dân Pháp đưa quân lên án ngữ và đóng đồn sát cầu Sông Quao. Đồn Sông Quao nằm giáp ranh với vùng giải phóng, là một cứ điểm mạnh trong hệ thống phòng thủ của địch trên đường 8, cách thị xã Phan Thiết khoảng 27km về phía Bắc, án ngữ Bắc và Tây Bắc Bình Thuận, bảo vệ Chi khu Ma Lâm và khống chế, ngăn chặn lực lượng ta từ vùng giải phóng ở miền núi tiến xuống đồng bằng. Địch đóng căn cứ tại đây từ năm 1948 nhưng chưa bị ta đánh lần nào nên chúng có điều kiện củng cố rất vững chắc. Lực lượng địch có một Đại đội tăng cường hỗn hợp Âu Phi và Ngụy Thổ, trang bị mạnh, do 4 tên sĩ quan Pháp chỉ huy.

Với quyết tâm giữ vững các vùng căn cứ, vùng du kích, đưa cuộc kháng chiến tiến lên theo yêu cầu phối hợp của Chiến trường Liên Khu V, những tháng cuối năm 1952, Ban cán sự Cực Nam, Tỉnh ủy Bình Thuận chủ trương tiếp tục đẩy mạnh hoạt động quân sự, tiêu diệt một số cứ điểm địch nhằm mở rộng vùng giải phóng Hàm Phú, Hàm Trí nối với căn cứ miền núi từ Bắc Bình vào Hàm Thuận, lên Tánh Linh và Lâm Đồng. Thực hiện chủ trương trên, Ban Chỉ huy Tỉnh đội Bình Thuận tập trung lực lượng quyết tiêu diệt Tiểu khu Sông Quao bằng chiến thuật đặc công.

Đồn Sông Quao nằm về phía Bắc cầu Sông Quao thuộc xã Hàm Trí (nay là xã Thuận Hòa). Xã Hàm Trí và cả Miền Tây Hàm Thuận là vùng căn cứ gồm 4 xã: Hàm Cần, Hàm Thạnh, Hàm Phú, Hàm Trí tạo thành hành lang nối liền giữa Hàm Thuận với Tánh Linh, Lâm Đồng, Bắc Bình, Hàm Tân. Miền Tây có các nhiệm vụ: Xây dựng thực lực, nhất là lực lượng dân quân du kích, rào làng chiến đấu, lần lượt thu hút dân trong vùng địch tạm chiếm ra vùng ta tăng gia sản xuất, đi dân công chiến trường, biến Miền Tây thành căn cứ vững chắc lâu dài của huyện Hàm Thuận và tỉnh Bình Thuận. Thực hiện chủ trương, Ban Chỉ huy Tỉnh đội Bình Thuận tập trung lực lượng quyết tiêu diệt Tiểu khu Sông Quao.

Sau một thời gian chuẩn bị, bằng tinh thần chiến đấu dũng cảm, mưu trí, đặc công, xung kích đã phối hợp chặt chẽ cùng với gần 200 dân quân du kích Khu Lê Hồng Phong, trong những hồi kèn hùng tráng thúc giục của đồng chí Huỳnh Sanh Châu (Huy Sô) vang lên giục giã, bộ đội xung kích phân làm 4 mũi tiến công tiêu diệt gọn Đồn Sông Quao, một cứ điểm kiên cố của địch, làm nên chiến thắng ngày 19/1/1953. Kết quả trận đánh này, quân ta tiêu diệt hơn 1 đại đội địch, bắt sống 30 tên (có 3 tên Pháp); thu 1 đại liên Vickers, 1 trung liên, 18 tiểu liên, 120 súng trường, 1 cối 81 ly, 5 máy điện đàm và toàn bộ quân trang quân dụng; phá sập cầu Sông Quao, san bằng cứ điểm.

Chiến thắng Sông Quao là trận thứ hai sử dụng đặc công kết hợp với bộ binh giành thắng lợi lớn. Một cách đánh mới đầy sáng tạo và độc đáo đã thực sự mở đối với các lực lượng vũ trang Bình Thuận. Đồn Sông Quao bị tiêu diệt, xã Hàm Trí hoàn toàn giải phóng nối liền vùng căn cứ từ Bắc Bình vào Miền Tây Hàm Thuận, tạo bàn đạp tiến lên Lâm Đồng. Đây là trận đánh xuất sắc bằng chiến thuật đặc công gây tiếng vang lớn trên Chiến trường Bình Thuận và Cực Nam Trung bộ lúc bấy giờ.

Điểm sinh hoạt văn hóa, giáo dục các thế hệ

Đài Chiến thắng Sông Quao nằm ở vị trí cách quốc lộ 28 khoảng 100m về phía Tây Bắc, trên khuôn viên có diện tích 872,5 m², hướng chính quay về phía Đông Nam, xung quanh là cánh đồng lúa tạo cảnh quan xanh, thoáng mát. Cách Đài Chiến thắng khoảng 700m về phía Bắc là hồ chứa nước Sông Quao - điểm du lịch sinh thái, dã ngoại nổi tiếng của Hàm Thuận Bắc.

Đài Chiến thắng được chia làm 2 phần: Phần đế cao 3,6 m và phần tượng cao 1,7 m. Trong đó, phần tượng gồm 3 tượng đặt trên phần đế, khắc họa các chiến sĩ trong trận tập kích tiêu diệt Đồn Sông Quao vào ngày 19/1/1953, sơn màu vàng đồng. Ở giữa phác họa người chiến sĩ thổi kèn xung trận (kèn đồng chuyên dùng trong chiến trận của Quân đội Pháp mà quân ta thu được) trong tư thế tay phải cầm súng giơ lên cao, tay trái cầm kèn thổi thúc quân tiến công tiêu diệt địch. Bên trái là hình tượng người chiến sĩ trong tư thế tiến công, tay phải tư thế ném lựu đạn, tay trái cầm súng ép sát vào thân. Bên phải là hình tượng nữ du kích đang làm nhiệm vụ hậu cần, trên vai trái vác thùng đạn, bên vai phải đeo túi đựng dụng cụ y tế.

Phát huy truyền thống “Uống nước nhớ nguồn”, hàng năm vào các ngày lễ kỷ niệm trọng đại của quê hương, đất nước, Đài Chiến thắng Sông Quao trở thành địa chỉ đỏ về nguồn giáo dục truyền thống cách mạng cho cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân. Từ đó biết trân trọng giữ gìn, bảo vệ và phát huy hiệu quả giá trị di tích, cũng như ý thức trách nhiệm, nỗ lực vươn lên xây dựng quê hương đất nước giàu đẹp.

Rời bước, nhưng những người trẻ như chúng tôi dường như vẫn nghe âm vang giai điệu bài “Xung kích tiểu khúc” của nhạc sĩ Huy Sô trên mặt trận Sông Quao:

“Lên đường chiến đấu, đường chiến đấu chúng ta tiến mau lên!

Lên đường chiến đấu, đường chiến đấu diệt bọn sài lang!

Đi lên, đi lên, đi lên! Ta ca, ta ca to lên!

Xung kích! Xung phong tiến! Xung kích! Xung phong tiến!”