Những “giải Nobel toán học”

Cụm từ “Giải Nobel toán học” là một cách diễn đạt ví von vì không tồn tại giải Nobel dành cho ngành khoa học này. Trên thực tế, “Giải Nobel toán học” được dùng để chỉ giải Fields hoặc giải Abel.

                                            

Mặt trước huy chương Fields (Wikipedia)

Mặt sau huy chương Fields (Wikipedia)

Chân dung nhà toán học Abel (Wikipedia)

Giải Fields

Giải Fields được đặt theo họ của nhà toán học Canada John Charles Fields (1863-1932) - người hiến tài sản của mình để sáng lập giải sau khi ông mất.

Giải Fields được trao 4 năm một lần tại đại hội toán học quốc tế cho 4 nhà toán học có tuổi dưới 40. Giải thưởng là một huy chương và 15.000 CAD (hơn 256 triệu đồng).

Mặt trước của huy chương là gương mặt nhìn nghiêng của Archimède và một câu bằng tiếng Latin của nhà thơ Manilius mang nghĩa: Hãy vượt lên chính mình và nắm bắt thế giới.

Mặt sau huy chương là một câu bằng tiếng Latin, tạm dịch là: Các nhà toán học trên thế giới tụ tập về đây và trao cho bạn phần thưởng này vì những công trình nổi bật.

Làm nền cho câu này là hình biểu diễn cách điệu ngôi mộ của Archimède (hình cầu nội tiếp hình trụ) và một nhành cây.

Phần mép huy chương ghi tên người nhận giải.

Nhà toán học trẻ nhất nhận giải thưởng Fields (1954) là Jean-Pierre Serre. Ông cũng là người đầu tiên nhận giải Abel (2003).

Grigori Perelman là người đầu tiên từ chối giải thưởng Fields (2006). Ông cũng từ chối giải thưởng của Hội Toán học châu Âu (1996) và giải Clay trị giá 1 triệu USD (2010).

Người Việt Nam đầu tiên nhận giải thưởng Fields (2010) là Ngô Bảo Châu.

Người phụ nữ đầu tiên trên thế giới nhận giải thưởng Fields (2014) là Maryam Mirzakhani.

Giải Abel

Giải Abel được Chính phủ Thụy Điển sáng lập năm 2003 với số tiền ban đầu là 200 triệu couron (hơn 532 tỉ đồng).

Giải được đặt theo họ của nhà toán học Thụy Điển Niels Henrik Abel (1802-1829) - người đã nghiên cứu sự bán hội tụ của chuỗi số và chuỗi hàm; sự hội tụ của tích phân suy rộng; tích phân eliptic và phương trình đại số.

Dù chỉ hưởng dương 27 tuổi, Abel đã để lại cho toán học nhiều công trình nổi tiếng, trong đó có chứng minh việc không giải được phương trình bậc 5 tổng quát bằng căn thức. Sau này, một nhà toán học tài năng nhưng vắn số khác là Évariste Galois (1811-1832) đã đào sâu kết quả của Abel để lập nên một lý thuyết mới của đại số hiện đại: lý thuyết Galois.

Khác với giải Fields, giải Abel không hạn chế tuổi của ứng viên, được xét tặng mỗi năm một lần cho toàn bộ công trình của nhà toán học. Hội đồng xét giải gồm 5 nhà toán học quốc tế.

Giải Fields được đích thân quốc vương Thụy Điển trao vào tháng 3 hàng năm với giá trị hiện kim khoảng 6 triệu couron (gần 16 tỉ đồng).

CÔNG KHANH