Giảm ô nhiễm nhựa đại dương: Từ hành động nhỏ đến khát vọng xanh. Bài 2

Người ta thường bảo rác là thứ bỏ đi, nhưng ở một xã ven biển xa nhất của huyện Tuy Phong, giáp với tỉnh Ninh Thuận, có một người phụ nữ bằng sự sáng tạo và khéo léo của mình đã biến rác thành… tiền. Những sản phẩm chị tạo nên không đơn thuần là cải thiện kinh tế, mà quan trọng hơn cả đã góp phần đẩy lùi nạn “ô nhiễm trắng”.

Biến dây đai thành giỏ nhựa

Nhắc đến chị Trần Thị Sáu (xã Vĩnh Tân), không ai là không biết đến, bởi chị luôn đi đầu trong công tác bảo vệ môi trường, vì thế người ta hay gọi chị là chị Sáu “môi trường”. Năm 2009 chị Sáu là một trong những người đầu tiên sáng lập HTX Dịch vụ Môi trường để thu gom rác thải trong khu dân cư tại địa bàn 2 xã Vĩnh Hảo - Vĩnh Tân. Nhờ thế môi trường sống khu dân cư ven biển dần được cải thiện. Rồi những lần xe thu gom rác thải từ các công trình xây dựng, khu Trung tâm nhiệt điện Vĩnh Tân, các nhà máy điện mặt trời, thấy họ bỏ rất nhiều dây nhựa cột linh kiện màu sắc rất đẹp. Thấy tiếc, chị gom về, sẵn có nghề đan thúng chai bằng nan tre, chị thử đan thành những vật dụng nhỏ dùng trong gia đình như ống đũa, sọt đựng rác, giỏ đi chợ… Ngoài tận dụng dây nhựa, những dây cước lưới hỏng, dây ôxy thợ lặn bỏ đi cũng được chị tận dụng làm quai, nên chiếc giỏ rất chắc chắn. Mưu sinh bằng nghề biển, nên hàng ngày chị Sáu chứng kiến hàng chục tàu cá cập bờ, xé bỏ hàng trăm túi nilon đựng hải sản, vứt ngổn ngang nơi bến cá, mà chị “xót dạ”, cứ nghĩ mãi cách để hạn chế dùng túi nilon. Nếu vào mùa cá nhiều, mỗi tàu phải sử dụng hàng chục ký túi nilon cho mỗi chuyến biển, nếu không được gom sạch sẽ, lượng túi nilon này gặp thủy triều lớn sẽ cuốn vào đại dương, gây hệ quả nghiêm trọng.

Thấy những chiếc giỏ nhựa mình làm ra khá chắc, lại thân thiện môi trường, chị nảy ra ý định đan thành giỏ có kích thước lớn hơn tặng cho những chủ tàu cá là mối bán cá cho nhà chị dùng thử, mỗi tàu 10 cái đựng ruốc, cá cơm... Ấy vậy mà, tiếng lành đồn xa, chiếc giỏ nhựa có màu sắc sặc sỡ của chị không chỉ cung cấp cho các chủ tàu ở xã Vĩnh Tân, Phước Thể, Liên Hương… mà đến các chủ tàu ngoài tỉnh như Cà Ná, Phan Rang, Bà Rịa - Vũng Tàu đặt hàng liên tục, chị làm không ngơi tay. Trung bình mỗi tháng chị Sáu bán ra thị trường khoảng 30 chiếc giỏ nhựa các loại, tùy theo kích cỡ mỗi chiếc giỏ có giá từ 50.000 - 100.000 đồng/chiếc. Những chiếc giỏ nhựa này không chỉ hạn chế tàu thuyền sử dụng túi nilon, có hiệu ứng tích cực góp phần giảm thiểu nạn “ô nhiễm trắng”, mà còn tạo công ăn việc làm, tăng thêm thu nhập cho chị em phụ nữ trong xóm.

Cung không đủ cầu, nên tranh thủ thời gian rảnh, chị Sáu làm sẵn phần đế giỏ rồi giao chị em nhận về nhà đan, mỗi chiếc giỏ thành phẩm chị Sáu trả công 20.000 đồng/chiếc. Chị Trần Thị Sáu vui vẻ cho biết: “Hơn 6 năm nay, nếu tôi không đan giỏ, thì lượng dây nhựa linh kiện này thải ra môi trường nhiều vô kể, hơn nữa dây nhựa bỏ khó phân hủy, đốt lại ảnh hưởng đến môi trường, nên bao nhiêu tôi cũng gom về cất trong kho. Điều tôi mừng nhất là hầu như các tàu thuyền ở bến cá Vĩnh Tân hành nghề mành, pha xúc đã hạn chế việc dùng túi nilon đựng hải sản như trước, thay vào đó là những chiếc giỏ nhựa do mình làm ra, đã góp phần giảm túi nilon thải ra biển”. Chính những tâm huyết, những nỗ lực về môi trường ấy, sản phẩm giỏ xách từ rác thải nhựa của chị Sáu đã đoạt giải nhất cấp tỉnh trong “Hội thi Ý tưởng phụ nữ khởi nghiệp năm 2020”.

Khát vọng xanh

Có thể thấy, việc làm thiết thực của chị Sáu, việc phân loại rác đơn giản của gia đình chị Ninh hay người yêu biển sâu đậm như ông Hoàng đã và đang góp phần tích cực vào phong trào “Nói không với rác thải nhựa” trên địa bàn huyện Tuy Phong nói riêng và của tỉnh nói chung. 3 cá nhân ấy chưa hề gặp nhau, ở 3 địa phương khác nhau nhưng họ cùng chung suy nghĩ, cùng chung mục đích cho khát vọng xanh nơi biển. Tuy Phong là 1 trong 3 địa phương thực hiện Dự án “Quản lý rác thải nhựa Bình Thuận” do Quỹ Môi trường toàn cầu, chương trình phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP/GEF SGP) tài trợ, với tổng kinh phí thực hiện hơn 3,3 tỷ đồng, trong đó vốn viện trợ từ chương trình phát triển Liên Hợp Quốc hơn 1,3 tỷ đồng. Từ năm 2021 đến nay, Tuy Phong đã triển khai 4 mô hình thực tiễn về quản lý tổng hợp và giảm rác thải nhựa đại dương thí điểm tại huyện. Ngoài 2 mô hình trên biển được lồng ghép, tuyên truyền cho các chủ tàu cá, tàu du lịch đưa khách ra Hòn Cau không xả rác trên biển, biết cách phân loại và bỏ vào từng thùng rác được bố trí tại cảng Liên Hương (mùa gió nam) và bến cá xã Bình Thạnh (mùa gió bấc) sau khi cập bến. Ban Chỉ đạo dự án đang tập trung mô hình “Khu dân cư tại xã Bình Thạnh tham gia thu gom rác thải và giảm thiểu rác thải nhựa đại dương”. Qua mô hình này, đã thành lập Tổ phụ nữ tham gia tình nguyện thu gom, phân loại rác thải và làm phân compost tại hộ gia đình. Đồng thời, tuyên truyền cho 600 hộ dân tại xã, cấp phát 300 thùng rác cho người dân, riêng 3 thùng rác lớn bố trí tại các khu vực công cộng tại bờ biển…

Ngoài ra, trong năm qua, các xã, thị trấn đã ra quân tổng dọn vệ sinh, thu gom rác thải dọc các tuyến đường giao thông, ven các khu dân cư, dọc bờ biển, phát dọn cây cối… Mô hình đã thu hút hơn 3.400 người tham gia, thu gom xử lý hơn 99 tấn rác, trong đó thu gom hơn 17 tấn rác khu vực bãi biển, chăm sóc 540 hoa cảnh, gắn 61 biển cấm đổ rác… Ông Lê Văn Hùng – Phó Trưởng phòng Tài nguyên Môi trường huyện cho biết: “Từ khi triển khai các mô hình, tình hình rác thải nhựa đại dương trên địa bàn huyện có phần giảm thiểu, cải thiện đáng kể, mặc dù việc triển khai mô hình còn nhiều hạn chế do dịch Covid – 19. Thời gian tới, Ban chỉ đạo dự án huyện sẽ chỉ đạo tập trung thực hiện các mô hình theo chiều sâu và tiếp tục nhân rộng ở các xã, thị trấn, các loại hình sản xuất khác nhằm nâng cao ý thức của người dân, chung tay bảo vệ môi trường”.

Nhận thức được tầm quan trọng của ô nhiễm biển nói chung và ô nhiễm do rác thải nhựa nói riêng, gần đây Bình Thuận đã ban hành kế hoạch hành động về quản lý rác thải nhựa đại dương đến năm 2030 trên địa bàn tỉnh, với mục tiêu thực hiện các giải pháp nhằm ngăn ngừa việc xả rác thải nhựa. Ngoài đẩy mạnh công tác tuyên truyền, kế hoạch sẽ nhấn mạnh việc chuyển từ nhận thức sang hành động. Cố gắng gắn kết, lồng ghép các mô hình, cuộc vận động, phong trào và các nội dung chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh để triển khai thực hiện đạt hiệu quả cao.

Nếu mỗi cá nhân, mỗi gia đình chịu thay đổi, chịu hành động, thì trong tương lai không xa, những bãi biển trong tỉnh chắc chắn sẽ dần được phủ màu xanh trong của nước, của trời và của khát vọng xanh!

Theo số liệu của Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP), mỗi năm, con người trên khắp hành tinh thải ra môi trường một khối lượng nhựa đủ để cuốn quanh trái đất 4 lần, khi có khoảng 500 tỷ túi nhựa được tiêu thụ trên thế giới. Và ít ai biết rằng, 1 chiếc túi nilon mỏng manh nhưng lại có quá trình phân hủy có thể kéo dài từ 500 - 1.000 năm nếu không bị tác động của ánh sáng mặt trời.