Bất cập trong quy định tạm giam

Tạm giam là biện pháp ngăn chặn nghiêm khắc nhất và có tầm quan trọng trong công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm. Việc áp dụng biện pháp tạm giam nhằm ngăn chặn bị can, bị cáo bỏ trốn hoặc tiếp tục phạm tội, ngoài ra biện pháp này còn tạo điều kiện thuận lợi cho các cơ quan và người tiến hành tố tụng, trong việc giải quyết các vụ án ở mỗi giai đoạn tố tụng (điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án). Biện pháp ngăn chặn tạm giam theo quy định tại Điều 119 BLTTHS năm 2015 có rất nhiều điểm mới và quy định chặt chẽ hơn về căn cứ áp dụng biện pháp tạm giam so với Điều 88 BLTTHS năm 2003. Tuy nhiên, qua thời gian thực hiện BLTTHS năm 2015 cho thấy, còn có vướng mắc, bất cập cần được tháo gỡ.

Theo quy định của BLTTHS năm 2015, với những bị can, bị cáo về tội đặc biệt nghiêm trọng, tội rất nghiêm trọng, có thể áp dụng biện pháp tạm giam ngay. Còn tạm giam đối với bị can, bị cáo về tội nghiêm trọng, tội ít nghiêm trọng mà Bộ luật Hình sự quy định hình phạt tù trên 2 năm, khi có căn cứ xác định người đó thuộc một trong các trường hợp: Đã bị áp dụng biện pháp ngăn chặn khác nhưng vi phạm; không có nơi cư trú rõ ràng hoặc không xác định được lý lịch của bị can; bỏ trốn và bị bắt theo quyết định truy nã hoặc có dấu hiệu bỏ trốn; tiếp tục phạm tội hoặc có dấu hiệu tiếp tục phạm tội… Điều này đồng nghĩa với việc, sau khi khởi tố vụ án, những bị can, bị cáo có nơi cư trú rõ ràng, thành khẩn khai báo, không có dấu hiệu bỏ trốn, đối tượng sẽ được tại ngoại, cấm đi khỏi nơi cư trú chờ ngày tòa án nhân dân các cấp đưa vụ án ra xét xử.

Trong thực tế, có nhiều đối tượng đã lợi dụng việc này để tiếp tục gây án. Trường hợp của đối tượng Nguyễn Thành Tấn (SN 1985, hộ khẩu thường trú khu phố 3, phường Bình Hưng) là một ví dụ điển hình. Tấn là đối tượng trộm cắp chuyên nghiệp đã gây ra nhiều vụ đột nhập nhà dân lấy cắp tài sản.

Tấn đã bị Công an TP. Phan Thiết khởi tố về tội trộm cắp tài sản”, nhưng do có nơi cư trú rõ ràng, thành khẩn khai báo, nên Tấn được tại ngoại. Lợi dụng điều này, trong tháng 3 và tháng 4/2019, Tấn đã thực hiện 6 vụ trộm cắp tài sản và 2 vụ việc phạm pháp khác. Gần đây nhất là đêm ngày 24/4, Tấn đã đột nhập vào nhà 3 hộ dân ở phường Phú Tài, Phú Trinh và Phú Thủy trộm 4 điện thoại di động. Chuyên nghiệp và biết luật, nên số tài sản mà đối tượng Tấn lấy trong một lần chỉ khoảng vài triệu đồng. Vụ trộm cắp có số tài sản lớn nhất mà đối tượng thực hiện là ngày 23/3/2019, Tấn đã trộm 6 điện thoại di động, 1.460.000 đồng, 1 USD, 5.000 Rip Lào tại hội chợ thương mại ở Quảng trường Nguyễn Tất Thành (phường Bình Hưng). Khi đang bị tạm giữ ở cơ quan công an, Tấn đã lợi dụng sơ hở bỏ trốn và tiếp tục gây ra 3 vụ trộm cắp tài sản. 

Với các quy định trong BLTTHS năm 2015, thì việc tạm giam, tạm giữ các đối tượng trộm cắp gây hậu quả ít nghiêm trọng hoặc nghiêm trọng phải qua nhiều bước. Nếu như trước đây, khi xác định được đối tượng thực hiện vụ trộm, với giá trị tài sản từ 2 triệu đồng trở lên, thì có thể tiến hành tạm giữ ngay để phục vụ công tác dựng lại hiện trường, lấy lời khai bổ sung… Nhưng hiện nay, việc tạm giam, tạm giữ chỉ được thực hiện với một số trường hợp nhất định. Dễ thực hiện lệnh tạm giam nhất là với những bị can, bị cáo không có nơi cư trú ổn định hoặc đã khởi tố vụ án rồi, mà vẫn tiếp tục phạm tội, thì thay đổi biện pháp ngăn chặn từ cho tại ngoại sang biện pháp tạm giam. Việc này khiến các cơ quan thực thi pháp luật gặp khó khăn trong quá trình xử lý những vụ trộm giá trị không lớn và gây bức xúc cho người dân. Người dân khi mất trộm đã bức xúc, nhưng khi đối tượng thực hiện vụ trộm bị công an bắt rồi lại được tại ngoại, tiếp tục thực hiện các vụ trộm khác, thì niềm tin vào sự nghiêm minh của pháp luật phần nào bị giảm sút…

Nguyễn Luân