Lưu giữ điệu Then
Vào những dịp lễ, tết hay các ngày kỷ niệm trong năm, đội hát múa của Câu lạc bộ (CLB) “Phụ nữ dân tộc Nùng - Tày” Chi hội Tân Thành (thị trấn Lạc Tánh) lại có mặt đông đủ, để biểu diễn những làn điệu dân ca của dân tộc phục vụ bà con trong vùng. Một ngày trong dịp ấy, tôi về vùng núi Tánh Linh tìm hiểu.
Ngồi trong căn nhà vách tre vài chục mét vuông đợi các hội viên đến dự lễ kỷ niệm ngày 20/10, bà Linh Thị Minh Sằn – Chủ nhiệm CLB vẻ mặt đầy lo lắng khi cơn mưa rừng bất chợt ập đến. Bà Sằn nói: “Mưa gió thế này không biết chị em có đến sinh hoạt không”. Một người trong CLB trấn an: “Bà yên tâm đi, tôi biết tinh thần tập thể của chị em. Dù có mưa gió bão bùng khi đã hứa thì các chị sẽ tới”. Đúng như dự đoán, ít phút sau các hội viên người mặc áo mưa, người cầm dù đến tề tựu đông đủ tham gia buổi sinh hoạt. Khoác lên mình những bộ trang phục truyền thống, các mẹ, các chị say sưa biểu diễn những tiết mục hát Then, câu Sli lượn mượt mà đằm thắm trong cơn mưa chiều. Những lời ca điệu múa và tiếng đàn Tính hòa quyện rộn ràng làm tôi bị cuốn hút. Với họ, có lẽ thứ quý giá nhất còn lưu giữ được từ thế hệ ông cha là những làn điệu dân tộc, tiêu biểu là làn điệu hát Then hòa cùng tiếng đàn Tính truyền thống. Bởi với dân tộc Tày, Nùng đó là hồn cốt tinh hoa, món ăn tinh thần quý giá giúp họ vơi bớt mệt nhọc sau những ngày lao động vất vả.
Truyền cho thế hệ trẻ
Sau 3 năm hoạt động, tổ hát Then, múa Trầu của CLB có gần 10 chị, và 6 cặp nam – nữ hát Sli đối đáp. Đều đặn vào tối 12 âm lịch hàng tháng CLB đều sinh hoạt. Ngoài luyện tập theo từng nhóm, tổ, chị em còn tranh thủ “ôn bài” khi nghỉ giải lao lúc đi làm đồng, làm nương hay lúc thư nhàn. Cứ thế, những bàn tay lam lũ, tần tảo quanh năm với đồng ruộng, nương rẫy nay trở nên khéo léo, mềm mại khi thao tác lả lướt trên dây đàn hòa cùng tiếng hát Then. Các thành viên trong CLB không phân biệt tuổi tác, nhiều cụ đã lớn tuổi nhưng không quản ngại đêm hôm đến tham dự buổi sinh hoạt. Bản thân các chị đều rời quê hương Lạng Sơn vào đây định cư làm kinh tế mới từ những năm 1988. Đặc biệt có bà Lý Thị Tiền dân tộc Tày, năm nay bà bước sang tuổi 60 nhưng trí óc vẫn còn minh mẫn để sáng tác nhiều lời mới cho CLB. Gần 10 bài hát Then về Bác Hồ, Đảng Cộng sản Việt Nam, quê hương Tánh Linh, mùa vụ, mừng năm mới... đã được bà viết lời khi tham gia sinh hoạt. Bà còn tự tay làm những chiếc đàn Tính để phổ nhạc, tập cho nhiều thanh thiếu niên trong khu phố có niềm đam mê các làn điệu dân tộc. “Với tôi, được tham gia CLB là niềm vui của tuổi già, niềm tự hào với cha ông vì đã giữ được bản sắc văn hóa của dân tộc mình để truyền lại cho con cháu”, bà Tiền nói. Còn với thế hệ phụ nữ kế tiếp như chị Hùng Thị Ích, người Nùng, tham gia CLB là để thỏa mãn sự đam mê ca hát các làn điệu của dân tộc. Chị đã truyền “lửa” cho con gái đang học lớp 7 cách hát Then, hát Sli và cảm thấy rất tự hào khi các con đã cùng chung sở thích với mẹ. Chủ tịch Hội Phụ nữ thị trấn Lạc Tánh cho biết: Tân Thành là khu phố gồm 11 dân tộc anh em sinh sống, trong đó dân tộc Nùng, Tày có 271 hộ/1.485 khẩu (chiếm 1/3 dân số). Đời sống của bà con dân tộc Nùng – Tày ở đây còn nhiều khó khăn, việc lưu giữ những giá trị văn hóa dân tộc rất khó bởi nhiều lẽ. Vì vậy việc bảo tồn, giữ gìn và phát huy các làn điệu dân ca cho thế hệ trẻ là vấn đề cần được quan tâm hơn trong thời gian tới.
Chia tay CLB “Phụ nữ dân tộc Nùng - Tày” khi cơn mưa rừng đã ngớt, nhưng những làn điệu dân ca đậm đà bản sắc dân tộc hòa quyện vào âm thanh tự nhiên của núi rừng Tánh Linh vẫn còn níu giữ chân tôi.
Trước thực trạng nhiều làn điệu cũng như những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc ngày càng mai một, đặc biệt là nhiều thanh thiếu niên trong khu phố không biết nói, viết tiếng Tày, Nùng. Trăn trở điều đó, năm 2013 CLB “Phụ nữ dân tộc Nùng - Tày” ra đời với 62 thành viên làm “sống lại” các làn điệu của dân tộc và lưu truyền cho thế hệ trẻ.
Thanh Thủy
.jpg "Phát hiện người đàn ông tử vong trong rừng keo")
