Tim tím hoa soan

Hoa soan hay còn gọi là “xoan”, xoan nhà, xoan trắng, thầu đâu hoặc sầu đông! Có tên khoa học là Melia Azedarach là một loài cây thân gỗ, cây có thể cao đến hơn 10m, có nguồn gốc từ Trung Quốc, Ấn Độ... thường được trồng hai bên đường đi ở các vùng quê Việt Nam, nhất là ở miền Bắc và miền Trung. Ở miền Nam, cũng có một số nơi trồng như một số tỉnh Tây nguyên và miền Đông Nam bộ.

Soan có trái mọc thành chùm, nhỏ hơn viên bi, hình tròn hơi thuôn hai đầu, có phải vậy chăng mà những người có khuôn mặt đẹp hay được ví là mặt trái soan, mà khi học lên đến lớp đệ tứ, đệ tam (lớp 9, 10), nhóm con trai chúng tôi thường ngầm so sánh khuôn mặt các bạn nữ xem ai giống... trái soan nhất? Còn cái tên “sầu đông”, thì có một nhà thơ giải thích rằng: Cây soan vào mùa đông, rụng hết lá, trơ trọi thân cành, người “sầu” nhìn càng thêm “sầu” nên gọi sầu đông cho nó thi vị. Còn cái tên “thầu đâu” có lẽ là một phát âm theo cách gọi của người Trung Quốc?

Tháng 3, tháng 4, thường là những ngày chuẩn bị cho kỳ thi cuối năm hay học kỳ II, cũng chuẩn bị cho mùa thi cuối cấp. Những đêm thức khuya để học, hương hoa nhè nhẹ, như rón rén bước vào phòng học, hoặc thoảng qua ngoài cửa sổ. Buổi sáng sớm, đạp xe đến trường, nhìn những chiếc áo dài trắng tung bay, những vành nón trắng nghiêng nghiêng. Gió đùa hoa soan, rơi nhẹ. Dù không có tâm hồn lãng mạn cũng nghe như những câu thơ đang hình thành, níu gọi. Cái màu soan tim tím thêm hư ảo trong ánh mắt lũ học trò đang dệt mơ, dệt mộng. Có lúc ngoảnh lại, nhìn lên trời cao, những tàng soan tim tím, nhạt nhòa trong nắng, giao đầu nhau như thì thầm, gửi gắm bao điều ước hẹn...

Lá soan, vỏ soan, theo nhân gian có chứa độc tố, nhưng cũng theo dân gian, trong mùa... ghẻ ngứa, có thể lấy lá nấu nước tắm, gội sạch những ngứa ngáy, khổ sở vì căn bệnh ngoài da không mời mà đến...

Hoa soan, cứ âm thầm, đúng hẹn lại lên, buổi chiều, vương vương trên lối đi bộ, những cánh hoa hình sao năm cánh, tím nhỏ, nhắc nhớ hoài những bước chân đang bước vào đời, mong chân cứng đá mềm, thơm trên mỗi bước đi của một thời đi học.

Bất chợt một trưa nào, nơi quê xa, nghe tiếng hát Hiền Thục cất lên bài “Hoa soan bên thềm cũ” của nhạc sĩ Tuấn Khanh mà nghe lòng cứ nôn nao nỗi nhớ. “Về gặp em ngây thơ duyên dáng. Hôm xưa tiễn đưa anh nơi cuối làng...” và như có hương hoa soan rón rén bước vào giấc ngủ...

Trần Hoàng Vy